από τη Βίνα Γιαννοπούλου, Μαία , MSc , Εξειδίκευση στην προγεννητική ψυχολογία
Η αναπαραγωγή εξασφαλίζεται με την ύπαρξη φυσιολογικής γονιμότητας. Η γονιμότητα ενός ζευγαριού εκφράζεται με τη μηνιαία πιθανότητα κύησης.
Ο όρος υπογονιμότητα χρησιμοποιείται για να περιγράψει την ανικανότητα σύλληψης κατά τη διάρκεια ενός έτους σεξουαλικής επαφής χωρίς αντισύλληψη (Homan et al.,2007) Σύμφωνα με τον ΠΟΥ η υπογονιμότητα είναι νόσος και χρήζει αντιμετώπισης. Συχνά και λανθασμένα χρησιμοποιείται ο όρος «στειρότητα», που είναι η απόλυτη βιολογική αδυναμία τεκνοποίησης.
Υπολογίζεται ότι το 15 % του πληθυσμού των αναπτυγμένων βιομηχανικά χωρών αντιμετωπίζουν προβλήματα υπογονιμότητας (Homan et al.,2007). Σύμφωνα με την European Society of Human Reproduction and Embryology (de Mouzon 2007) στην Ελλάδα γίνονται ετησίως περίπου 10.000 κύκλοι IVF. Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι ενώ στην Ελλάδα λειτουργούν περίπου 50 κλινικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής μόνο οι 16 παραχώρησαν τα στατιστικά στοιχεια σχετικά με τον αριθμό των IVF.
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που έχουν επίδραση στο ανθρώπινο αναπαραγωγικό σύστημα. Από αυτούς κάποιοι μπορούν να διαφοροποιηθούν ώστε να αυξάνουν τις πιθανότητες μιας κύησης, ενώ άλλοι όχι.
Στους παράγοντες που μπορεί να αποτελούν αιτίες μείωσης της γονιμότητας του πληθυσμού συμπεριλαμβάνονται:
1.Η ηλικία της γυναίκας. Η φυσική γονιμότητα μειώνεται αισθητά μετά την ηλικία των 28-30 ετών μέχρι την εμμηνόπαυση. Η πιθανότητα σύλληψης ανά κύκλο ανέρχεται στο 15% για γυναίκες ηλικίας 25 ετών και σε 5% για γυναίκες μεγαλύτερες των 35 ετών. Οι λόγοι για τους οποίους η εγκυμοσύνη είναι λιγότερο πιθανή με την πάροδο της ηλικίας, ακόμα και αν δεν υπάρχει κάποιο παθολογικό υπόβαθρο (πχ ενδομητρίωση) ,αφορούν τη σταδιακή μείωση του αριθμού των ωαρίων ,τον κίνδυνο ύπαρξης αυξημένου αριθμό ωαρίων με χρωμοσωμιακές ανωμαλίες και κατ ΄ επέκταση αυξημένης πιθανότητας αποβολής.(Νasseri and Grifo ,1998)
2.Η ελαττωμένη σεξουαλική δραστηριότητα των ζευγαριών και η ηλικία του άνδρα. Συγκεκριμένα η παραγωγή τεστοστερόνης αρχίζει να μειώνεται στην ηλικία των 40ετών.
3.Η παχυσαρκία. Γυναίκες με αυξημένο σωματικό βάρος διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών, το οποίο προκαλεί ωοθηκική δυσλειτουργία. Υπάρχουν μελέτες που υποστηρίζουν πως το αυξημένο σωματικό βάρος μπορεί να μειώσει τη γονιμότητα ανεξάρτητα από την επίδραση στη λειτουργία των ωοθηκών.
4.Ο τρόπος ζωής. Συνήθειες ,όπως η χρήση της νικοτίνης ,του αλκοόλ ,και η κατάχρηση της καφείνης μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τη γονιμότητα. Η χρήση της νικοτίνης μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανδρική γονιμότητα επιδρώντας αρνητικά στη σπερματογένεση, στην κινητικότητα και στη μορφολογία ,στη γενετική δομή (πρόκληση βλάβης στο DNA) των σπερματοζωαρίων ( Kunzle et al., 2003).Η νικοτίνη επηρεάζει αρνητικά και τη γυναικεία γονιμότητα μειώνοντας την ωοθυλακική στερεοειδογένεση , ασκώντας βλαπτική επίδραση στο περιβάλλον του αναπτυσσόμενου ωοθυλακίου(πρόκληση οξειδωτικού στρες) και προκαλώντας την πάχυνση της διάφανης ζώνης του ωαρίου με αποτέλεσμα να καθίσταται δυσκολότερη η εισχώρηση του σπερματοζωαρίου στο ωάριο( Younglai et al.,2005)
5.Η βλαπτική επίδραση του περιβάλλοντος. Αυξάνουν συνεχώς οι ενδείξεις για τη βλαπτική δράση περιβαλλοντικών ουσιών, ειδικά των οργανοχλωριούχων ουσιών στη γονιμότητα οποίες έχουν την ικανότητα να επηρεάζουν τα επίπεδα των ορμονών και των ενζύμων καθώς μπορούν να «μιμούνται» την ορμόνη να συνδέονται με τον υποδοχέα της και τον μπλοκάρουν οπότε η φυσική ορμόνη δεν μπορεί να συνδεθεί. Άλλα υλικά που σχετίζονται με τη μείωση της γονιμότητας στις γυναίκες είναι το κάδμιο ,ο υδράργυρος και τα καθαριστικά χημικά.
Οι Stanton και Dunkel υποστήριξαν ότι η υπογονιμότητα προκαλεί στο άτομο επιπρόσθετο στρες , εκτεταμένης χρονικής διάρκειας. Η υπογονιμότητα έχει ταξινομηθεί ως μια από τις εντονότερες αιτίες πρόκλησης στρες στη ζωή του ανθρώπου .Οι παρεμβάσεις συμβουλευτικής είναι αναγκαίες. Παρατηρήθηκε ότι στα ζευγάρια που γινόταν παρέμβαση από εξειδικευμένες μαίες εμφάνιζαν υψηλότερα επίπεδα συναισθηματικής ευεξίας, αίσθηση ασφάλειας και ικανοποίησης από την παροχή ολιστικής και συνεχιζόμενης φροντίδας. Η συμβουλευτική διδάσκει στα ζευγάρια κατάλληλους τρόπους εκπαίδευσης για την αντιμετώπιση των ιατρικών, ψυχολογικών και νομικών θεμάτων που αφορούν τις τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και τους βοηθά στην ομαλή μετάβαση τους στον απαιτητικό ρόλο του γονιού.
Η 15η Ιουνίου ήταν η παγκόσμια ημέρα γονιμότητας και θα ήταν σκόπιμο να αναλογιστούμε τον αγώνα των ζευγαριών για την απόκτηση ενός παιδιού και να σταθούμε δίπλα στην προσπάθειά τους, καθώς πολλές φορές οδηγείται το ζευγάρι στην κοινωνική απομόνωση και στην διάρρηξη των κοινωνικών σχέσεων.
Η αξία ενός ανθρώπου δεν μετριέται άλλωστε από την ικανότητα του να κάνει παιδί!
Συνειδητοποιώντας το αυτό ,αυτόματα το ζευγάρι αντλεί δύναμη για τη συνέχιση της προσπάθειας ή για την αποδοχή της παρούσας κατάσταση. Εκείνο άλλωστε που έχει σημασία να αναρωτηθεί κανείς είναι αν η απόκτηση ενός παιδιού αποτελεί επιθυμία για εγκυμοσύνη ή επιθυμία για γονεικότητα;
