Δεν είναι μυστικό ότι υπάρχουν πολύ έξυπνοι και καλά προσαρμοσμένοι έφηβοι οι οποίοι έχουν τόσο μικρό αίσθημα αυτό-συντήρησης, το οποίο θα μπορούσε να περάσει από το μάτι μιας βελόνας χωρίς κανένα απολύτως πρόβλημα.
Γιατί κάνουν ό,τι κάνουν ;
Ιατροί και Ψυχίατροι ανακάλυψαν μια συναρπαστική οξυδέρκεια στους εσωτερικούς μηχανισμούς του εγκεφάλου ενός έφηβου αγοριού:
- Τα έφηβα αγόρια έδειξαν μεγαλύτερη δραστηριότητα στην περιοχή του εγκεφάλου που ελέγχει τα συναισθήματα, όταν έρχονται αντιμέτωποι με μία απειλή. Η απόκριση στα παιδιά και στους ενήλικες ήταν διαφορετική και εντυπωσιακά διαφορετικοί στους ενήλικες άντρες.
- Τα έφηβα αγόρια ήταν ως επί το πλείστον αδιαπέραστα στην απειλή μιας τιμωρίας, αλλά έδειξαν αυξημένη ευαισθησία στη δυνατότητα μεγάλων κερδών από τυχερά παιχνίδια. Αυτό σημαίνει πως όταν έρχονται αντιμέτωποι με μία απόφαση είναι πιθανό να υποτιμήσουν τα πιθανά αρνητικά και να υπερεκτιμήσουν τα πιθανά ωφέλη.
- Υπό αυτό το πρίσμα, θα πρέπει να αναρωτηθούμε σχετικά με την αποτελεσματικότητα της τιμωρίας ως μέσο για τον περιορισμό της επικινδυνότητας ή της αντικοινωνικής συμπεριφοράς στα αγόρια. Φαίνεται να έχουμε μία πιο αποτελεσματική απόκριση όταν τονίζουμε τα ωφέλη που θα προκύψουν από μία ασφαλέστερη ή πιο θετική κοινωνική συμπεριφορά.
- Ένα μόριο, το οποίο είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη του φόβου σε επικίνδυνες καταστάσεις, φαίνεται να είναι λιγότερο ενεργό στους αντρικούς εφηβικούς εγκεφάλους.
Η συμπεριφορά του κάθε εφήβου είναι περίπλοκη. Το σημαντικό έργο για εμάς είναι να καταλάβουμε τι, πώς και γιατί, ώστε να μπορούμε να ανταποκριθούμε πιο αποτελεσματικά και να τους βάλουμε σε μία καλύτερη θέση ν’ ανταποκριθούν στον κόσμο τους.
Αυτό είναι σημαντικό για όλους μας. Όπως εξηγεί ο ερευνητής και νευροεπιστήμονας Pradeep Bhide, «Τέτοιες συμπεριφορές (επικίνδυνες συμπεριφορές) έχουν αντίκτυπο όχι μόνο στους εφήβους που βάζουν προφανώς τους εαυτούς τους σε ένα σοβαρό και διαρκές ρίσκο, αλλά και στις οικογένειές τους και την κοινωνία γενικότερα. Οι συναισθηματικές και οικονομικές επιβαρύνσεις τέτοιων συμπεριφορών είναι αρκετά μεγάλες».
Είναι η εξέλιξη. Παρακάτω θα δείτε γιατί βγάζει νόημα.
Σκεπτόμενοι με βάση τις εξελικτικές γραμμές, η έλλειψη φόβου που φαίνεται να έρχεται μαζί με την εφηβεία και ένα Υ χρωμόσωμα, αρχίζει να έχει νόημα. Η μείωση του φόβου εν όψη μιας απειλής και το θάρρος που έρχεται με αυτή τη μείωση, έχει εξυπηρετήσει καλά τους πρωτόγονους. Ομοίως, μία αυξημένη ευαισθησία στα ωφέλη από την ανάληψη ενός ρίσκου – όπως το να θέτει τη ζωή του στην πρώτη γραμμή για να ταΐσει και να προστατεύσει τη φυλή – έχει νόημα σε μία εποχή πριν τα παντοπωλεία και τις πόρτες ασφαλείας.
Περνώντας γρήγορα στη σύγχρονη εποχή, τα σύγχρονα αγόρια είναι ακόμα γενετικά οπλισμένα να συμμετάσχουν σε επικίνδυνες συμπεριφορές και σε έναν ενθουσιασμό από το αποτέλεσμα της ανάληψης του ρίσκου, αλλά γενικά η ευημερία της φυλής δεν εξαρτάται από αυτό.
Ανάλογα με το πλαίσιο, το θάρρος και η ανοησία μπορεί να φαίνονται το ίδιο. Το πρωτόγονο περιβάλλον έχει αλλάξει. Η γενετική όχι.
Στην αποκάλυψη της νευροβιολογικής βάσης της συμπεριφοράς, η μελέτη αυτή ανέδειξε τα οφέλη που προκύπτουν από μία πιο ενεργητική και όχι αντιδραστική ανταπόκριση στα έφηβα αγόρια μας.
Υπάρχει ένας πραγματικά καλός λόγος που κάνουν ό,τι κάνουν. Πειραματίζονται με τον κόσμο και τη θέση τους σε αυτόν. Είναι ένα από τα κύρια καθήκοντά τους κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Η ανάπτυξη και η μάθηση από όλο αυτό είναι ζωτικής σημασίας γι’ αυτούς στο να είναι σε θέση να φύγουν από την οικογένεια και να κάνουν ένα βήμα προς τον κόσμο ως υγιείς, ανεξάρτητοι, καλά προσαρμοσμένοι ενήλικες, αλλά η ανάγκη γι’ αυτή την εξερεύνηση και τον πειραματισμό θα τους οδηγήσει μερικές φορές σε επικίνδυνες καταστάσεις.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Όταν πρόκειται για τη μετάβαση στην ενηλικίωση εκείνη έχουν τα ηνία, αλλά αν μας αφήσουν μπορούμε να τους βοηθήσουμε να τα κατευθύνουν. Δεν μπορούμε να τους ελέγχουμε, αλλά μπορούμε να τους επηρεάσουμε. Το επίπεδο της επιρροής θα είναι τελικά στο δικό τους χέρι, γι’ αυτό είναι σημαντικές η σχέση και η σύνδεση που έχουμε μαζί τους. Είναι πιο σημαντικό απ’ οτιδήποτε άλλο.
Η εφηβεία διαρκεί μέχρι περίπου την ηλικία των 24, έτσι οι μαζικές αλλαγές στον εγκέφαλο που έρχονται με την εφηβεία θα κρατούν μέχρι τότε τα ηνία της συμπεριφορά τους. Δεν μπορείτε να τιμωρήσετε έναν 18χρονο. Μπορείτε να προσπαθήσετε, αλλά το πιο πιθανό θα είναι πως όσο τους πιέζετε τόσο θα απομακρύνονται από εσάς.
Ακόμα και σε νεότερους εφήβους, η τιμωρία που φέρνει ντροπή πιθανότατα θα οδηγήσει σε μια συμπεριφορά αποφυγής των συνεπειών, όπως τα μυστικά και το ψέμα. Η τιμωρία δεν θα μεταδώσει απαραίτητα τις αξίες και την κατανόηση, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για να διαμορφωθεί μια μόνιμη αλλαγή. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να είναι ανοιχτοί στην επιρροή σας.
Η επιρροή δε θα έρθει μέσω του ελέγχου και της τιμωρίας. Θα έρθει με το να γίνετε αυτός στον οποίο μπορεί να στραφεί και να μιλήσει. Αυτό σημαίνει να γίνεται κάποιος που δεν τα ντροπιάζει για τα λάθη τους και τις επικίνδυνες συμπεριφορές, αλλά κάποιος που προσπαθεί να τους καταλάβει. Αυτό σημαίνει ν’ ακούτε περισσότερο απ’ ότι μιλάτε και να δίνετε περισσότερες πληροφορίες απ’ ότι κανόνες. Φυσικά, δεν θα καταλαβαίνουμε πάντα γιατί κάνουν ό,τι κάνουν – ούτε κι εκείνοι – αλλά πρέπει να γνωρίζουν πως δεν τους κρίνουμε επειδή το κάνουν.
Η ντροπή (η οποία γεννιέται με την κριτική, την επίκριση και την τιμωρία) είναι ένα απαίσιο συναίσθημα και όταν υπάρχει πολύ από αυτό, μία πραγματικά φυσιολογική αντίδραση είναι να αποκηρύξει την επαίσχυντη συμπεριφορά – «δεν είναι δικό μου λάθος», «δεν είναι κακό αυτό που κάνω», «απλά δε με καταλαβαίνεις», «όλοι οι άλλοι το κάνουν, άρα μπορώ κι εγώ».
Είναι πραγματικά σημαντικό να έχουμε όρια, αλλά οι συνέπειες όταν υπερβούν αυτά τα όρια θα πρέπει να είναι λογικές και θα πρέπει να έρχονται με ειλικρίνεια και εξήγηση. Όσο περισσότερο τους δείχνουμε εμπιστοσύνη, σεβασμό, κατανόηση και είμαστε σε σύνδεση, τόσο πιο πολύ θα δουλέψουν για να τα κρατήσουν.
Ο καλύτερος τρόπος να τους καθοδηγήσουμε να γίνουν αυτό που θα θέλαμε είναι να τους φερόμαστε σαν να είναι ήδη έτσι.
Όταν βρίσκονται στη σωστή κατεύθυνση οι επικίνδυνες αποφάσεις μπορεί να γίνουν θάρρος και ευκαιρίες να επεκτείνουν τις δυνατότητές τους. Η ώθηση του να αναλαμβάνουν ρίσκα δίνει στους εφήβους αυτό που χρειάζονται για να εξερευνήσουν και να πειραματιστούν με τον κόσμο. Από αυτά, προέρχεται ένας ανθεκτικός, επινοητικός, δημιουργικός, με αυτό-ρύθμιση, εκπληκτικός ενήλικας (απλά πρέπει να τους δείξουμε το δρόμο!).
Διαβάστε επίσης:
Συμβουλές προς εκπαιδευτικούς για την ενδυνάμωση και αποφόρτιση των εφήβων
Συμβουλές για γονείς και εκπαιδευτικούς: Πώς θα πρέπει να μιλάω στους έφηβους για τον COVID-19 ;
5 λάθη που κάνουν οι γονείς και τα κορίτσια στην εφηβεία χάνουν την αυτοπεποίθησή τους
Όταν οι έφηβοι «κλείνονται» στους εαυτούς τους
Ριψοκίνδυνη σεξουαλικά η ελληνική εφηβεία!
