της παιδοψυχιάτρου Κατερίνας Μέντη
Απ’ όσα έχουν γραφτεί για τους κινδύνους που συνδέονται με το διαζύγιο, πρώτα αναφέρεται ο ρόλος της «απώλειας». Εμπειρικά ευρήματα έχουν κάνει ξεκάθαρο εντούτοις, ότι οι κύριοι κίνδυνοι δεν σταματούν στην απώλεια, αλλά μάλλον στις ασύμφωνες και διαταραγμένες σχέσεις που τείνουν να προηγούνται ή ν’ ακολουθούν την απώλεια.
Όταν οι γονείς καθηλώνονται στη μεταβατική φάση του διαζυγίου, η σύγκρουσή τους αποτελεί ένα νέο τρόπο «σχετίζεται» που δείχνει την αντίσταση της οικογένειας στην αλλαγή.
Ως αποτέλεσμα, εκδηλώνεται αδυναμία να λυθούν οι διαφωνίες, που αφορούν τρεις βασικές περιοχές:
-πρακτικά θέματα του διαζυγίου (διατροφή, περιουσία, επιμέλεια παιδιών),
-διαφορές τακτικής που ακολουθούνται στην επίλυση συγκρούσεων (λεκτική/ σωματική επιθετικότητα, προσφυγή σε δικαστήριο κ.α.),
-γενικότερη στάση και συμπεριφορά (βαθμός αρνητισμού κι εχθρότητας, πολλές κι έντονες συγκρούσεις των γονέων στην παράδοση/παραλαβή των παιδιών, ο ένας γονιός έχει καταγγείλει τον άλλο για σεξουαλική κακοποίηση ή ενδοοικογενειακή βία).
Πότε το διαζύγιο αποτελεί αιτία καταστρεπτικού στρες για τα παιδιά;
‘Όταν το παιδί παραμελείται, ή όταν ο γονέας που μένει με το παιδί το ταυτίζει με τον άλλο και βγάζει επιθετικότητα πάνω του, όταν το παιδί χρησιμοποιείται ως πεδίο μάχης των διαφορών των γονέων του, ή όταν ο ένας γονιός υποτιμάται και κατηγορείται από τον άλλο. Επιπλέον, σε διαζύγια με υψηλού βαθμού συγκρούσεις (μόνο ένα 10-20% των διαζυγίων είναι έτσι) τα παιδιά «χρησιμοποιούνται» ως μεσάζοντες, οι γονείς ισχυρίζονται ότι αποξενώνονται από τα παιδιά τους ή πράγματι συμβαίνει αυτό, οι γονείς παντρεύονται ξανά και παύουν να επικοινωνούν με τα παιδιά τους, ή έχουν αποδυναμωθεί τελείως.
Σημασία για την ανάπτυξη του παιδιού έχει το συναισθηματικό περίβλημα των πράξεων των γονέων. Οι συνεχείς διαπληκτισμοί επιβραδύνουν δυνητικά την ανάπτυξή του, ενώ η ταλάντευσή του σε δύο διαφορετικές θελήσεις οδηγεί σε ανασφάλεια, απογοήτευση και πιθανώς αντικοινωνική συμπεριφορά στο μέλλον.
Η οικογένεια, αποτελεί σύστημα μεταβαλλόμενο και οι σχέσεις των μελών της μπορούν να επαναπροσδιορισθούν κάτω από τις αλλαγές που συμβαίνουν σ ’αυτήν, είναι λοιπόν πολύ σημαντικό τα παιδιά να μεγαλώνουν με αγάπη, στοργή, πέρα από αντιπαραθέσεις.
Αντίθετα, όταν οι γονείς ζουν σ’ ένα κλίμα συνεχούς διαφωνίας, τότε το παιδί έχει την αίσθηση της απειλής στη δική του συνοχή. Ο πόνος που προκαλείται από τη μη δυνατότητα να βρει το παιδί αρκετά «καλές συνθήκες» για την ψυχική του ανάπτυξη δημιουργεί απελπισία στο βάθος της ψυχής του.
Η κάθε έκφραση που υποτιμά ή κατηγορεί τον ένα γονιό, θα αποδιοργανώσει το παιδί σε όποια ηλικία κι αν βρίσκεται. Οι συγκρούσεις μπροστά στα παιδιά έχουν τον κίνδυνο να τροποποιήσουν την αξιοπιστία των ενήλικων γονέων τους και την αξία τους ως πρότυπα άξια να τα ακολουθήσουν.
Το διαζύγιο, δεν προκαλεί πάντα προβλήματα στα παιδιά, παρόλα αυτά είναι μεγαλύτερες οι πιθανότητες για ψυχοπαθολογικές αντιδράσεις. Οι διαταραγμένες σχέσεις ανάμεσα στους δύο γονείς οδηγούν σε «συγκαλυμμένη αποστέρηση» η οποία μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη στην ψυχική υγεία των παιδιών, παρόμοια με αυτή που οφείλεται σε φυσικό αποχωρισμό.
