Ιωάννα Τσάκωνα, Ψυχολόγος – Υγειονομικός Αξιωματικός ΕΛ.Α.Σ – Συγγραφέας παιδικών παραμυθιών (μητέρα 3 υπέροχων παιδιών) facebook: Ioanna Tsakona
O φόνος, ως μια ακραία μορφή βίαιης αντικοινωνικής συμπεριφοράς, αποτελεί το έγκλημα με τη μεγαλύτερη ενασχόληση κοινού και ειδικών. Οι δράστες αυτού του αδικήματος δεν αποτελούν μια ενιαία κατηγορία ατόμων με κοινά προσωπικά χαρακτηριστικά και κοινές αναφορές. Το μοναδικό, ίσως, κοινό στοιχείο που έχουν, είναι, πως έχουν αφαιρέσει ανθρώπινες ζωές.
Ένα απο τα βασικά ερωτήματα που απασχόλησε και απασχολεί τους εγκληματολόγους, είναι, το γιατί κάποιοι φτάνουν στην πράξη του φόνου. Τι σημαίνει γι αυτούς τους ανθρώπους η εξάλειψη μιας ανθρώπινης ζωής και ποιες συνθήκες στη ζωή τους λειτούργησαν επιβαρυντικά προς μια τέτοια κατεύθυνση; Το σίγουρο είναι, πως το πέρασμα στην εγκληματική πράξη σχετίζεται τόσο με την προσωπικότητα του δράστη όσο και με τις συνθήκες, που επικρατούν την στιγμή που λαμβάνεται η απόφαση για το έγκλημα.
*μη ξεχάσεις να κάνεις ένα Like στη σελίδα μας στο facebook juniorsclub.gr —>ΕΔΩ
Ο Γάλλος ανθρωπολόγος Leonce Manouvrier, που θεωρείται και δημιουργός της Εγκληματολογίας του περάσματος στην πράξη, θεωρεί πως υπάρχουν τέσσερις βασικές προυποθέσεις για το πέρασμα στην εγκληματική πράξη. Σύμφωνα με αυτές, ο δράστης οδηγείται στο έγκλημα αν δεν τον συγκρατήσουν η ηθική αποδοκιμασία για την πράξη, ο φόβος της ποινής, οι δυσκολίες υλοποίησης του σχεδίου του και η συναίσθηση του κακού που προκαλεί στο θύμα του.
Οι μελέτες της προσωπικότητας είχαν μεγάλη εφαρμογή στους ανθρωποκτόνους, όπως αυτή του Blackburn (1971) που μελέτησε δολοφόνους στα ψυχιατρικά νοσοκομεία των φυλακών και πρότεινε 4 τύπους ανθρωποκτόνων, που είχαν ως κριτήριο το βαθμό αυτοελέγχου τους:
- Ο ψυχοπαθητικός, που χαρακτηρίζεται απο χαμηλό βαθμό αυτοελέγχου, υψηλή εξωστρέφεια, επιθετικότητα και άγχος σε χαμηλό βαθμό
- Ο παρανοικός επιθετικός με χαμηλό βαθμό αυτοελέγχου, επιθετικότητα και ψυχωτικά συμπτώματα
- Ο ελεγχόμενος – κατασταλτικός με υψηλό βαθμό αυτοελέγχου, χαμηλά επίπεδα επιθετικότητας και άγχους
- Ο καταθλιπτικός με αναστολές, μη παρορμητικός, με υψηλά επίπεδα εσωστρέφειας, άγχους και κατάθλιψης καθώς και επιθετικότητα στρεφόμενη προς τον εαυτό του
Τα ίδια ευρήματα βρέθηκαν και σε μη ψυχιατρικούς εγκλείστους. Σε παρόμοια συμπεράσματα κατέληξαν και οι έρευνες των Biro, Vuckovic & Duric (1992) στην πρωην Γιουγκοσλαβία. Διαπίστωσαν πως το 28% του δείγματος τους (δράστες ανθρωποκτονιών) είχε φυσιολογικό προφίλ, το 49% είχαν μια επιθετική υπερευαισθησία, που σήμαινε πως είχαν παρορμητικές επιθετικές «εκρήξεις», το 17% είχαν ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά ενώ μόλις το 5% ήταν ψυχωτικοί.
Σε αυτο το σημείο, όμως, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στο ζήτημα της συσχέτισης της ψυχοπαθολογίας των δραστών με το πέρασμα στην εγκληματική πράξη. Δε μπορούμε να αναφερθούμε σε αιτιώδης συσχέτιση ανάμεσα στο δράστη με την ψυχική διαταραχή και στους φόνους που διαπράττει ως αποτέλεσμα αυτής (ακόμα και όταν πρόκειται για πολλαπλούς φόνους). Εξάλλου το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού με συναφείς διαταραχές, δεν εγκληματεί. Αυτό όμως που μπορεί να υποστηριχθεί είναι πως στις συγκεκριμένες μορφές, ιδίως, πολλαπλών φόνων, στα κίνητρα των δραστών υπάρχει συμμετοχή του ψυχοπαθολογικού παράγοντα. Ακόμα και σε ψυχωσικούς δράστες, σύμφωνα με την Φ.Τσαλίκογλου (2007), υπάρχουν μη ψυχωσικά κίνητρα που δεν κατευθύνονται απο παραληρητικές ιδέες, αλλά απο «αντικειμενικά» αίτια, όπως τα ονομάζει. Εννοώντας πως το κίνητρο δεν ήταν κατασκευασμένο στο μυαλό του δράστη αλλά συνυφασμένο με την ίδια την πραγματικότητα.
Με αφορμή την τραγική κατάληξη των τριών παιδιών, έγινε ευρέως γνωστός ο όρος «Σύνδρομο Munchausen δι’ αντιπροσώπου». Η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων με αυτό το σύνδρομο είναι μητέρες με θύματα τα παιδιά τους. Θα μπορούσε, ωστόσο, να είναι οποιοσδήποτε φροντιστής και το εξαρτώμενο απο εκείνο άτομο. Αυτό το σύνδρομο αφορά μια ψυχική διαταραχή, που εμφανίζεται κυρίως σε μητέρες, όπως προείπαμε, και περιγράφει την συστηματική πρόκληση εικονικής νόσησης στα παιδιά τους ενώ παράλληλα δίνουν την εικόνα ότι ενδιαφέρονται παρα πολύ γι αυτά. Ως αποτέλεσμα της επιθυμίας της μητέρας να υπάρξει νόσος, έχουν παρατηρηθεί εσκεμμένες προκλήσεις ασφυξίας και δηλητηριάσεις σε παιδιά. Ο R. Meadow χρησιμοποίησε τον όρο «σύνδρομο Munchausen by proxy» για δυο οικογένειες, στις οποίες οι μητέρες επινοούσαν συμπτώματα στα παιδιά τους. Τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου είναι :
- Νόσος του παιδιού που επινοείται ή/και προκαλείται απο τον γονέα
- Απότομη διακοπή συμπτωμάτων, μόλις απομακρυνθεί ο γονέας απο το παιδί
- Άρνηση του γονέα ότι γνωρίζει την αιτία της νόσου του παιδιού του
- Τακτικές επισκέψεις μαζί με το παιδί στα ιατρεία για εκτίμηση και θεραπεία, με αποτέλεσμα να υποβάλλεται το παιδί σε πολλαπλές ιατρικές μη αναγκαίες εξετάσεις (ιατρική κακοποίηση).
Η μητέρα, λοιπόν, μπορεί να προκαλέσει σκόπιμα τα προβλήματα υγείας για τα οποία αναζητά βοήθεια και το αποτέλεσμα αυτών των πράξεων είναι η επιδείνωση της υγείας των παιδιών μέχρι και ο θάνατός τους. Γιατί άραγε το κάνει αυτό; Σύμφωνα με τον Ανδρέα Αρματά, μέσα απο τη δήθεν αφοσίωση κερδίζει την συμπάθεια, την συμπόνοια, την προσοχή, τα εύσημα ή ακόμα και τη φροντίδα των άλλων. Επειδή πολλοί που εκδηλώνουν αυτό το σύνδρομο έχουν ιατρικές/νοσηλευτικές γνώσεις ή είναι υγειονομικοί, η επίδειξη γνώσεων είναι ένα επιπλέον μέσο αποδοχής και επιβράβευσης. Τέλος, είναι ένας τρόπος αποφυγής άλλων ευθυνών αφού φροντίζει το «άρρωστο παιδί» ή αποτελεί έναν τρόπο να επιστρέψει ο αδιάφορος ή άπιστος σύζυγος στην σύζυγο. Ένα σημείο που θέλει διαίτερη προσοχή είναι το εξης : εαν η βλάβη, που προκαλείται, γίνεται για λόγους εκδίκησης, οικονομικού όφελους ή ελευθερίας, τότε δεν πρόκειται για το σύνδρομο Μινχαουζεν. Η μητέρα με το σύνδρομο αυτό επιδιώκει τη θετική προσοχή των άλλων!!! Οι πατεράδες απο την άλλη πλευρά είναι συνήθως αμέτοχοι, απόμακροι και συναισθηματικά /σωματικά απόντες. Τέλος, η επίσημη διάγνωση του συνδρόμου Μινχάουζεν είναι Factitious Disorder Imposed on Another (πλασματική διαταραχή που επιβάλλεται σε άλλον).
Οι παιδοκτόνες γυναίκες αναντίρρητα αποτελούν μια ξεχωριστή κατηγορία ανθρωποκτόνων, που αυτό που τις διαφοροποιεί απο τις υπόλοιπες δεν είναι μόνο τα κίνητρά τους αλλά και το γεγονός πως τα θύματα είναι τα ίδια τους τα παιδιά. Εντυπωσιακό είναι το στοιχείο πως το 70% των παιδιών που σκοτώνονται εκτός ατυχήματος, δράστες είναι οι μητέρες τους (Marks & Kumar, 1993)…
Επιτρέψτε μου να ολοκληρώσω το παρόν κείμενο (που μακάρι να μην είχε χρειαστεί να γράψω…) με κάποια ΔΥΣΤΥΧΩΣ, που ανήρτησα πριν μέρες στα μέσα κοινωνικής μου δικτύωσης. Παρότι λοιπόν τη μητρική αγάπη την έχουν υμνήσει ποιητές, μουσικοί και ζωγράφοι απο την αρχαιότητα ως τις μέρες μας….
ΔΥΣΤΥΧΩΣ δεν υπάρχει κανένα μητρικό φίλτρο
ΔΥΣΤΥΧΩΣ δεν υφίσταται κανένα μητρικό ένστικτο
ΔΥΣΤΥΧΩΣ η μητρική αγάπη δεν είναι αυτονόητη και δεδομένη
ΔΥΣΤΥΧΩΣ δεν είναι όλες οι γυναίκες έτοιμες, που φέρνουν ένα νέο πλασματάκι στον κόσμο, να το φροντίσουν συναισθηματικά και πρακτικά
ΔΥΣΤΥΧΩΣ στους ανθρώπους υπάρχει και το σκοτάδι
ΔΥΣΤΥΧΩΣ….
Πηγή : Πρόγραμμα Εγκληματολογική Ψυχολογία, ΕΚΠΑ
Θύτες και θύματα στα εγκλήματα κατα της ζωής – Κουκίδης Μάνος
Το εγκληματικό φαινόμενο και οι ψυχολογικές του διαστάσεις – Κουκίδης Μάνος
