Τσούγκρισμα κόκκινων αβγών, ρουκετοπόλεμος, αερόστατα, κάλαντα, χορευτικά δρώμενα: σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, η περίοδος του Πάσχα συνδέεται με σειρά εθίμων και παραδόσεων. Όπως εξηγεί η εντεταλμένη ερευνήτρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, Ζωή Μάργαρη, στα εθιμικά δρώμενα του Πάσχα διαπλέκονται στοιχεία της επίσημης χριστιανικής λατρείας και της λαϊκής λατρείας, τα οποία όλοι οι άνθρωποι βιώνουν ως συμπληρωματικά των εορτασμών αυτής της περιόδου.
Τα Καλαντίσματα το Σάββατο του Λαζάρου
Στην Ελλάδα όπως και σε άλλες χώρες της Βαλκανικής, τα εθιμικά δρώμενα ξεκινούν το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή των Βαΐων και συνδέονται με την Ανάσταση του Λαζάρου, η οποία θεωρείται προάγγελος της Ανάστασης του Ιησού. Το Σάββατο του Λαζάρου, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, υπάρχουν εθιμικά δρώμενα που ξεκινούν με καλαντίσματα. Ομάδες κοριτσιών φορώντας εξαιρετικά στολισμένα παραδοσιακά ενδύματα επισκέπτονται τα σπίτια των κοινοτήτων και των χωριών, ακόμη και των πόλεων κρατώντας ομοιώματα του Λαζάρου και στολισμένα καλαθάκια, για να τραγουδήσουν τα κάλαντα.
Οι οικογένειες δωρίζουν στα νεαρά κορίτσια αβγά άβαφτα, προκειμένου να βαφτούν τη Μεγάλη Πέμπτη, καθώς και ξηρούς καρπούς, γλυκίσματα και χρήματα. Επίσης, τη συγκεκριμένη ημέρα οι νοικοκυρές παρασκευάζουν γλυκά νηστήσιμα αρτοσκευάσματα, τα «Λαζαράκια» ή «Λαζαρούδια» τα οποία δωρίζουν στα παιδιά που λένε τα κάλαντα. Τα Λαζαράκια που μοιράζονται εθιμικά ακόμη και σήμερα σε πολλές περιοχές της χώρας, αποτελούν αγαπημένο έδεσμα των παιδιών το οποίο πλάθεται, αφού σύμφωνα με την παράδοση «για τον Λάζαρο αν δεν πλάσεις, ψωμί δεν θε να χορτάσεις» με λάδι, πορτοκάλι, κανέλα, γαρύφαλλο, αλεύρι και ζάχαρη. Οι νοικοκυρές του δίνουν το σχήμα σαβανωμένου ανθρώπου, όπως εικονογραφείται ο Λάζαρος στις εικόνες και φροντίζουν να κατασκευάσουν με επιμέλεια το πρόσωπό του.
Σε πολλές περιοχές του ελλαδικού χώρου τα κορίτσια που λένε τα κάλαντα, γνωστά σε αρκετές κοινότητες και ως «Λαζαρίνες», καταλήγουν στην πλατεία του χωριού, όπου χορεύουν έξω από την εκκλησία, ενώ στο τέλος του χορευτικού δρωμένου μαζεύονται στο σπίτι της «νούνας» η οποία αποτελεί και την επικεφαλής της ομάδας, όπου παίζουν παιχνίδια, αστεΐζονται, γλεντούν και τραγουδούν. Το επόμενο πρωί, την Κυριακή των Βαΐων, οι ομάδες των «Λαζαρίνων», επισκέπτονται την εκκλησία, όπου οι νιόπατρες πηγαίνουν βάγια τα οποία μοιράζονται στο ποίμνιο, και φυλάσσονται στο εικονοστάσι «για το καλό».
Μετά από τη λειτουργία της Κυριακής των Βαΐων ακολουθεί πάνδημο γλέντι με πρωταγωνίστριες τα νεαρά κορίτσια που είπαν τα κάλαντα την προηγούμενη ημέρα, τις νεόνυμφες, αλλά και μεγαλύτερες γυναίκες, στην αυλή των εκκλησιών. Το βράδυ της Κυριακής ακολουθεί η πρώτη μεγάλη λειτουργία που εισάγει τους πιστούς στη Μεγάλη Εβδομάδα, οπότε τα γλέντια σταματούν.
Τα συγκεκριμένα δρώμενα λαμβάνουν χώρα σε διάφορες περιοχές της Ελλάδος, με την κ. Μάργαρη να σημειώνει ότι εξαιρετικές εκδοχές τους υπάρχουν στις ευρύτερες περιοχές των νομών Σερρών, Κοζάνης και Ημαθίας, δηλαδή στον βορειοελλαδικό χώρο. Όπως διευκρινίζει, τα εθιμικά δρώμενα του Σαββάτου του Λαζάρου και της Κυριακής των Βαΐων συνδέονταν παλαιότερα με την παρουσίαση των κοριτσιών που ήταν σε ηλικία γάμου στα μέλη της κοινότητάς τους, γι’ αυτό και μετά το Πάσχα παρατηρούνταν πολλά αρραβωνιάσματα.
Η προετοιμασία της Μ. Εβδομάδας
Οι λειτουργίες της Μεγάλης Εβδομάδας συγκεντρώνουν πολλούς πιστούς και κλιμακώνονται σταδιακά. Στις παραδοσιακές κοινότητες, μέχρι τη Μεγάλη Τετάρτη πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες προετοιμασίας του σπιτιού εν όψει της μεγάλης γιορτής: έχουμε τα καθαρίσματα και τα ασπρίσματα των σπιτιών, αλλά και την προετοιμασία για την παρασκευή όλων των εθιμικών πασχαλινών αρτοσκευασμάτων. Τη Μεγάλη Τετάρτη μάλιστα, μετά το Ευχέλαιο που τελείται στους ναούς, οι νοικοκυρές ανανεώνουν το προζύμι του σπιτιού με το οποίο θα φτιάξουν την επόμενη μέρα τα πασχαλινά κουλούρια και τα τσουρέκια.
Τα κάλαντα της Μεγάλης Πέμπτης
Κάλαντα, όμως, δεν υπάρχουν μόνο το Σάββατο του Λαζάρου. Τη Μεγάλη Πέμπτη παιδιά λένε τα κάλαντα σε πολλές περιοχές του ελλαδικού χώρου, ακόμη και στην Αθήνα, καθώς όπως σημειώνει η κ. Μάργαρη την τελευταία δεκαετία η κρίση φαίνεται πως αναζωπυρώνει έθιμα, όπως τα καλαντίσματα, που δίνουν την ευκαιρία στα παιδιά να συγκεντρώσουν χρήματα. Πρόκειται για πένθιμα κάλαντα που αναγγέλλουν τη σταύρωση του Χριστού, τα οποία ερμηνεύονται συνήθως από νεαρά αγόρια στα οποία δωρίζονται άβαφτα αβγά, ξηροί καρποί και χρήματα.
Τι λέει η παράδοση για το πρώτο αβγό που θα βαφτεί κόκκινο
Τη Μεγάλη Πέμπτη, τα άβαφτα αβγά βάφονται τελετουργικά πριν από τη λειτουργία του απογεύματος. Ανάλογα με τις περιοχές, μάλιστα, πρέπει κατά παράδοση το πρώτο αβγό που θα βαφτεί κόκκινο να προέρχεται είτε από μαύρη όρνιθα σε ένδειξη πένθους, είτε από άσπρη κότα μιας και θεωρείται προάγγελος της Ανάστασης. Το πρώτο αβγό τοποθετείται στο εικονοστάσι από τη νοικοκυρά και θα παραμείνει εκεί μέχρι τον επόμενο χρόνο, με τον κρόκο να μετατρέπεται σταδιακά σε «κεχριμπάρι». Μάλιστα, όπως αναφέρει η κ. Μάργαρη, στο παρελθόν, μετά την πάροδο τριών ετών, αυτά τα αβγά — τα οποία ονομάζονται «κρατητήρες» — συμβολικά χρησιμοποιούνταν για να «σταυρώνονται» γυναίκες που εμφάνιζαν δυσκολίες στην κύηση ώστε να «κρατήσουν» τα μωρά τους.
Ο στολισμός του Επιταφίου και το «μοιρολόι της Παναγιάς»
Η Μεγάλη Πέμπτη είναι μια μέρα πλούσια σε λαογραφικά στοιχεία. Τα νεαρά μέλη της κοινότητας μάζευαν στο παρελθόν άνθη για να στολίσουν τον Επιτάφιο. Σε κάποιες περιοχές ο στολισμός γίνεται από γυναίκες και νεαρά κορίτσια το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, ενώ σε άλλες τις πρώτες πρωινές ώρες της Μεγάλης Παρασκευής. Σε ορισμένες περιοχές, μάλιστα, τα αγόρια ξενυχτούν προκειμένου να σπεύσουν να φέρουν κι άλλα λουλούδια, εφόσον αυτό χρειαστεί.
Κατά της διάρκεια του στολισμού του Επιταφίου ψάλλεται το «μοιρολόι της Παναγιάς», ένα πολύστιχο στιχούργημα που τραγουδιέται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε περιοχή. Τα τελευταία χρόνια, όπως επισημαίνει η κ. Μάργαρη, φαίνεται πως αυτή η παράδοση να αναζωπυρώνεται, κυρίως μέσα από πολιτιστικούς συλλόγους. Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται η αποκαθήλωση και παιδιά περνούν σταυρωτά κάτω από τον Επιτάφιο, ενώ το απόγευμα πραγματοποιείται η περιφορά του, στην οποία συμμετέχουν όλα τα μέλη των κοινοτήτων.
Παραδοσιακά, μάλιστα ο Επιτάφιος «κύκλωνε» τους οικισμούς, τώρα πια τις ενορίες, και πέρναγε από όλα τα σπίτια της κοινότητας πριν επιστρέψει στους ναούς. Συνηθίζεται δε, ακόμα και σήμερα, πριν την είσοδό τους σε αυτούς, ο Επιτάφιος να υψώνεται μπροστά από την εξώθυρά τους, προκειμένου να περάσουν από κάτω όλοι οι πιστοί. Σε κάποιες περιοχές, συνηθίζεται οι άνθρωποι να παίρνουν λουλούδια από τον Επιτάφιο τα οποία φυλούν το εικονοστάσι. Σε ορισμένες περιοχές, μάλιστα, η περιφορά του επιταφίου γίνεται ακόμη τις πρώτες πρωινές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου, έθιμο που συνδέεται κυρίως με το γεγονός πως στο παρελθόν ήταν συνηθισμένο να ξενυχτούν στο σπίτι θρηνώντας την απώλεια κάποιου προσώπου.
Το ομοίωμα του Ιούδα
Σε αρκετές κοινότητες του ελλαδικού χώρου συνηθίζεται τη Μεγάλη Πέμπτη ή τη Μεγάλη Παρασκευή να κατασκευάζονται από τους άνδρες της κοινότητας ομοιώματα του Ιούδα, τα οποία τοποθετούνται είτε στις πλατείες, είτε έξω από τις εκκλησίες, όπου καίγονται τελετουργικά συνήθως το βράδυ της Ανάστασης, με τη φλόγα του αγίου φωτός. Όπως σημειώνει η κ. Μάργαρη, σε κάποιες περιοχές μάλιστα πριν κρεμαστεί το ομοίωμα του Ιούδα, οι κάτοικοι το περιφέρουν στην κοινότητα, διαπομπεύοντας και χλευάζοντάς το «για να τιμωρηθεί ο Ιούδας που πρόδωσε το δάσκαλό του».
Τα δώρα των νονών
Τη Μεγάλη Πέμπτη, έπρεπε παλαιότερα να σταλούν τα δώρα της νονάς και του νονού στα βαφτιστήρια: παραδοσιακά, αυτά περιλαμβάνουν λαμπάδα, παπούτσια, τσουρέκι, κουλούρια. Στις περισσότερες περιοχές, ωστόσο, πλέον τα δώρα δίνονται νωρίτερα, καθώς η περίοδος του Πάσχα δίνει σε πολλούς την ευκαιρία να απολαύσουν ολιγοήμερες διακοπές, οπότε πλέον συνηθίζεται τα δώρα να προσφέρονται το Σάββατο του Λαζάρου ή την Κυριακή των Βαΐων.
Τα έθιμα του Μεγάλου Σαββάτου
Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου λαμβάνει χώρα η πρώτη Ανάσταση, ενώ το βράδυ κορυφώνεται το τελετουργικό με την αφή του αγίου φωτός. Η βραδινή λειτουργία της Ανάστασης θεωρείτο παλιότερα τόσο σημαντική στιγμή, που σύμφωνα με μαρτυρίες και όπως σημειώνει η κ. Μάργαρη, ο ιερέας δεν ξεκινούσε τη λειτουργία πριν συγκεντρωθούν όλα τα μέλη της κοινότητας στον ναό. Μετά το άναμμα των λαμπάδων με άγιο φως, ακολουθεί η τελετουργική κοινωνία των πιστών, τα τσουγκρίσματα των κόκκινων αβγών και τέλος, η επιστροφή στο σπίτι, όπου ακόμα και σήμερα συνηθίζεται να «σταυρώνονται», συνήθως από τον πατέρα, με τον καπνό των αναμένων λαμπάδων οι εξώθυρες.
Η μαγειρίτσα
Το πρώτο γεύμα μετά την Ανάσταση, περιλαμβάνει παραδοσιακά τη μαγειρίτσα, δηλαδή μια σούπα που παρασκευάζεται με τα εντόσθια των ζώων που θανατώθηκαν για τον εορτασμό του Πάσχα και τα οποία παλαιότερα δεν μπορούσαν να συντηρηθούν. Η μαγειρίτσα που περιλάμβανε κομμάτια του ζώου τα οποία δεν μπορούσαν να συντηρηθούν την επόμενη ημέρα θεωρείται παραδόξως ένα «ελαφρύ» γεύμα που καταναλώνεται τελετουργικά μετά τη νηστεία. Αν και σήμερα η συντήρηση των εντοσθίων είναι εφικτή χάρη στα ψυγεία, η πρακτική της παρασκευής και της κατανάλωσης της μαγειρίτσας μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά και φαίνεται να διατηρείται.
Γιατί βάφουμε κόκκινα τα αβγά;
Η κ. Μάργαρη σημειώνει πως σύμφωνα με την παράδοση το πρώτο πράγμα που καταναλώνεται μετά την Ανάσταση είναι το κόκκινο πασχαλινό αβγό, το οποίο θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό συμβολικά. Το κόκκινο χρώμα ταυτίζεται με το αίμα και τη ζωή, ενώ το ίδιο το αβγό θεωρείται σύμβολο της αναγέννησης της φύσης και της ανανέωσης της ζωής.
Η παράδοση σε ό,τι αφορά το χρώμα των κόκκινων αβγών, όπως παρατηρεί η κ. Μάργαρη, δεν συνδέεται με την επίσημη θρησκευτική λατρεία αλλά με τη λαϊκή λατρεία μιας και τα βαμμένα αβγά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τις εαρινές προ-χριστιανικές τελετουργίες οι οποίες υιοθετούνται και ανανοηματοδοτούνται στο πλαίσιο του χριστιανισμού. Σύμφωνα με την παράδοση τα κόκκινα αβγά του Πάσχα συμβολίζουν το αίμα του Χριστού που χύθηκε για τη σωτηρία του κόσμου ενώ πιστεύεται πως τα πρώτα κόκκινα αβγά βάφτηκαν θαυματουργικά όταν μετά την Ανάσταση του Ιησού οι γυναίκες που είδαν τον άδειο τάφο, μετέφεραν το χαρμόσυνο νέο. Μία γυναίκα που δεν μπορούσε να πιστέψει πως ο Μεσσίας είχε αναστηθεί δήλωσε πως θα πίστευε μόνο εάν τα αβγά που είχε στο καλάθι της γίνονταν κόκκινα. Τα αβγά θαυματουργικά έγιναν κόκκινα και έτσι κατελύθει η δυσπιστία της.
Σε ό,τι αφορά τα τσουγκρίσματα των αβγών και τις αβγομαχίες, αξιοσημείωτο είναι πως παλαιότερα θεωρούνταν πάρα πολύ σημαντικά. Καθώς τα κόκκινα βαμμένα αβγά θεωρούνται σύμβολα της ζωής την οποία περικλείουν με το προστατευτικό τσόφλι τους, οι «νικητές» των τσουγκρισμάτων πιστεύεται πως θα είναι οι πιο τυχεροί και ο πιο γεροί της οικογένειας και της κοινότητας για τον επόμενο χρόνο. Σε πολλές περιοχές τα τσουγκρίσματα των αβγών του Πάσχα κορυφώνονται την Κυριακή με οργανωμένες πλέον «αβγομαχίες», προκειμένου να αναδειχθεί το πιο γερό και τυχερό αβγό — και κατά συνέπεια και ο κάτοχός του — σε όλη την κοινότητα.
Η Κυριακή του Πάσχα εορτάζεται σε όλο τον ελλαδικό χώρο συμπεριλαμβάνοντας πολλά τελετουργικά εθιμικά δρώμενα. Εξαιρετικής σημασίας είναι τα τελετουργικά γεύματα της ευρείας οικογένειας και τα πάνδημα εθιμικά δρώμενα με τα γλέντια έξω από τους ναούς τα οποία σε ορισμένες κοινότητες συνδυάζονται με κοινά γεύματα — στα οποία μετέχουν όλα τα μέλη της κοινότητας — που λαμβάνουν χώρα ακόμα και σήμερα, μετά τον Εσπερινό της Αγάπης, το απόγευμα της Κυριακής.
Τι συμβολίζουν τα εθιμικά δρώμενα με κρότο και φως;
Στον ελλαδικό χώρο υπάρχουν πολλά εθιμικά δρώμενα στα οποία, μέσω του κρότου και του φωτός, γιορτάζεται η Ανάσταση και μεταφέρεται το χαρμόσυνο μήνυμα. Ο βασικός πυρήνας τους εδράζεται στις λαϊκές αντιλήψεις σύμφωνα με τις οποίες η ευεργετική επενέργεια του φωτός, το οποίο επανέρχεται στη φύση κατά την εαρινή περίοδο που γιορτάζεται το Πάσχα, και ο κρότος διώχνουν κάθε κακό.
Ρουκέτες, αερόστατα, «Μπότηδες»
Ένα χαρακτηριστικό δρώμενο, είναι ο «ρουκετοπόλεμος» που τελείται το Μεγάλο Σάββατο στο Βροντάδο της Χίου και ο «Σαϊτοπόλεμος» που γίνεται την Κυριακή του Πάσχα στην Καλαμάτα. Ένα ακόμα εξαιρετικά ενδιαφέρον εθιμικό δρώμενο που μέσω του φωτός πιστεύεται πως διαδίδει στον ουρανό το μήνυμα της Ανάστασης, είναι τα «αερόστατα» του Λεωνιδίου Αρκαδίας. Όπως περιγράφει η κ. Μάργαρη, τα νεαρά αγόρια της κοινότητας έφτιαχναν παλαιότερα αερόστατα τα οποία άναβαν τελετουργικά με το άγιο φως, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, μετά την Ανάσταση. Σήμερα τα «αερόστατα» ανάβουν στο Λεωνίδιο και την Κυριακή του Πάσχα, μετά τη λειτουργία του Εσπερινού της Αγάπης και συγκεντρώνουν πλήθος κόσμου.
Ένα ακόμη ιδιαίτερο έθιμο που εκτυλίσσεται μετά την πρώτη Ανάσταση είναι οι «Μπότηδες» στην Κέρκυρα. Πήλινα κανάτια ρίχνονται από τα μπαλκόνια, με το έθιμο — πέρα από τον κρότο που διώχνει το κακό — να θεωρείται ξεχωριστό καθώς συνδυάζει τα τέσσερα στοιχεία της φύσης: γη, νερό, αέρα και φωτιά. Τα κατασκευασμένα από χώμα πήλινα αγγεία — τα οποία πολλές φορές είναι βαμμένα κόκκινα και πέρασαν από φωτιά για να δημιουργηθούν — πετάγονται στον αέρα έχοντας μέσα τους νερό (και για να μην πετάγονται τα θραύσματα, αλλά και επειδή είναι στοιχείο της φύσης).
Τα χορευτικά δρώμενα μετά το Πάσχα
Από την Κυριακή του Πάσχα και μέχρι την Παρασκευή της Δικαινησίμου, γιορτή της Ζωοδόχου Πηγής, τελούνται στον ελλαδικό χώρο πολλά εθιμικά δρώμενα, κυρίως χορευτικά, όπου τα μέλη της κοινότητας πιάνονται χέρι — χέρι και χορεύουν όλοι μαζί. Ιδιαίτερο εθιμικό δρώμενο θεωρείται ο «καγκελευτός» της Ιερισσού Χαλκιδικής, αλλά και τα «καγκελάρια» της Ηπείρου. Τα μέλη των κοινοτήτων που τα τελούν, κινούνται τελετουργικά, φτιάχνοντας σπείρες και καγκέλια και μέσω της επιτέλεσης αυτών των ιδιαίτερων χορευτικών δρωμένων τις ανασυγκροτούν και τις αναδηλώνουν. Στην Ιερισσό, δε, όπως τονίζει η κ. Μάργαρη, το χορευτικό δρώμενο συνδέεται και με την επανάσταση της Χαλκιδικής και τον θάνατο μελών της κοινότητας της Ιερισσού που είχαν λάβει μέρος σε αυτήν.
Σε αυτά τα εθιμικά τελετουργικά δρώμενα ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στη συμμετοχή όλων των μελών της κοινότητας, γι’ αυτό και τα βηματικά μοτίβα είναι συνήθως απλά. Οι χοροί όμως διακρίνονται για τη σύνθετη μορφολογική δομή τους (σπείρες, καγκέλια), προκειμένου όλα τα μέλη της κοινότητας να βρεθούν κοντά. Τα περισσότερα χορευτικά δρώμενα διακρίνονται από τον διπλό τους χαρακτήρα: έχουμε π.χ. διπλούς χορούς που διαμορφώνονται σε δύο ημικύκλια (το ένα μέσα και το άλλο έξω), αλλά και χορούς που αναπτύσσουν αυτό το διπλό στοιχείο κατά ύψος (όπως οι δίπατοι ή δίπλατοι χοροί).
Μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, σύνθετη και ιδιαίτερα ανεπτυγμένη μορφή αυτών των χορευτικών δρωμένων αποτελεί το χορευτικό δρώμενο της «Αντρομάνας» που γιορτάζεται της Παρασκευή της Διακαινησίμου (Ζωοδόχου Πηγής) στη Δεσκάτη Γρεβενών. Κατά τη διάρκεια του εθίμου τελεστές αφού ερμηνεύουν πασχαλινά τραγούδια στα σπίτια της κοινότητας καταλήγουν το απόγευμα στο κέντρο του χωριού. Εκεί στήνεται ένα πολυμερές χορευτικό τελετουργικό επεισόδιο που κορυφώνεται με το στήσιμο του «τρίπατου χορού» της «Αντρομάνας», ο οποίος συνοδεύεται από το τραγούδι «του αποχαιρετισμού της Πασχαλιάς», «Ώρα καλή σου Πασκαλιά».
Τέλος, αξιοσημείωτο είναι πως μέσω των τοπικών πολιτιστικών συλλόγων και σωματείων του ελλαδικού χώρου, αναβιώνουν στις μέρες μας Πασχαλινά έθιμα τα οποία είχαν ξεχαστεί. Ένα έθιμο τέτοιο έθιμο είναι οι εαρινές αιώρες, δηλαδή οι πασχαλιάτικες «κούνιες» που τελούνται σε αρκετές περιοχές τις χώρας όπως π.χ. στην Κύθνο. Νεαρά αγόρια και κορίτσια κουνιούνται σε ειδικά διαμορφωμένες μεγάλες κούνιες υπό τον ήχο δίστιχων που ερμηνεύουν τα μέλη της κοινότητας. Τραγούδια που υμνούν τη φύση και τον έρωτα συνδυάζονται με τους πασχαλινούς εορτασμούς σε ένα ιδιαίτερο έθιμο που μέσω της κίνησης στον καθαρό και αναστάσιμο αέρα της Λαμπρής πιστεύεται πως εξασφαλίζει την καλή υγεία.
*Μη ξεχάσεις να κάνεις ένα Like στη σελίδα μας στο facebook juniorsclub.gr —>ΕΔΩ
Ταξιδιωτικός οδηγός: 5 κορυφαία μέρη για επίσκεψη στη Σλοβενία
Ταξιδιωτικός οδηγός: 5 Κορυφαία μέρη στην Τσεχική Δημοκρατία
