Από τη Μαρίνα Μόσχα, ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια.
Λέμε ότι “τα ετερώνυμα έλκονται και τα ομώνυμα απωθούνται”. Είναι, όμως, έτσι; Μήπως, τελικά, το πιο γνώριμο μ’ εμάς μας φέρνει πιο κοντά; Μπορεί να μας ελκύει το διαφορετικό στην αρχή, στην πορεία όμως αυτό το τόσο διαφορετικό από εμάς κουράζει και μας απωθεί. Δεν αναφέρομαι, βέβαια, σε μικρές διαφορές που λειτουργούν “συμπληρωματικά” στα ζευγάρια και είναι ωφέλιμες, αλλά για έντονες διαφορές που στην αρχή γοητεύουν, στη συνέχεια όμως μας απομακρύνουν. Αν παρατηρήσουμε, επίσης, γύρω μας τα ζευγάρια που είναι χρόνια μαζί, θα δούμε ότι κατά κάποιον τρόπο μοιάζουν, όχι απαραίτητα εμφανισιακά, αν και αυτό συμβαίνει αρκετά συχνά επίσης, αλλά στους τρόπους, στη συμπεριφορά, σαν να αναπτύσσεται με την πάροδο του χρόνου ένας ενσυναισθητικός μιμητισμός στον τρόπο ζωής. Οι ειδικοί σε διάφορες έρευνες έχουν καταλήξει στο ότι υπάρχουν κάποιοι λόγοι για τους οποίους επιλέγουμε έναν σύντροφο, λόγοι που κυρίως έχουν να κάνουν με αυτό που σ’ εμάς φαίνεται πιο οικείο.
Πόσο πιο οικείο, λοιπόν, μπορεί να είναι πέρα από τα χαρακτηριστικά του δικού μας προσώπου, του προσώπου των γονιών μας ή κάποιων σωματικών μας χαρακτηριστικών; Αυτά έχουν μελετήσει διάφοροι ερευνητές προσπαθώντας να καταλάβουν και να ερμηνεύσουν με ποια κριτήρια κάνουμε την επιλογή συντρόφου στην πορεία της ζωής μας. Ας δούμε κάποια από τα συμπεράσματα αυτά και τους λόγους για τους οποίους πολλά ζευγάρια μοιάζουν μεταξύ τους.
Γιατί μοιάζουμε με τον σύντροφό μας;
1. Νιώθουμε ότι ανήκουμε στην ίδια ομάδα. Πρόκειται για έναν από τους πιο προφανείς λόγους για τους οποίους τα ζευγάρια μοιάζουν. Έχουμε την τάση να δείχνουμε μεγαλύτερη προτίμηση σε άτομα που πιστεύουμε πως ανήκουν στην ίδια “ομάδα” μ’ εμάς, όπως, για παράδειγμα, ανήκουν στην ίδια κουλτούρα, φυλή, θρησκεία κ.λπ.
2. Εγωισμός. Σε αρκετές μελέτες υποστηρίζεται ότι οι άνθρωποι έλκονται κυρίως από άτομα που τους θυμίζουν το δικό τους πρόσωπο. Σε ένα “πείραμα” ερευνητών από το Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Όσλο στη Νορβηγία οι ερευνητές βρήκαν ότι η έλξη αυτή λειτουργεί σε ασυνείδητο επίπεδο, καθώς οι συμμετέχοντες στην έρευνα βρήκαν τις μορφές που μοιάζουν με τον εαυτό τους – με το δικό τους πρόσωπο – πιο ελκυστικές σεξουαλικά. Το συμπέρασμα αυτό ενισχύεται από δεύτερη μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Ιλινόις στις ΗΠΑ, όπου οι ερευνητές ενημέρωσαν τους συμμετέχοντες ότι θέλουν να μελετήσουν την αιμομιξία και να μάθουν πόσο ελκυστικά βρίσκουν οι άνθρωποι πρόσωπα που μοιάζουν με συγγενείς τους, όπως γονείς και αδέρφια. Το αποτέλεσμα έδειξε ότι οι συμμετέχοντες βαθμολόγησαν τις μορφές που μοιάζουν με τον εαυτό τους ως λιγότερο ελκυστικές σεξουαλικά, υποδεικνύοντας ότι τα άτομα δεν έλκονται εν γνώσει τους από άτομα που μοιάζουν με τον εαυτό τους.
3. Αποτέλεσμα εξοικείωσης. Οι άνθρωποι μπορεί να προτιμούν εκείνους που τους μοιάζουν λόγω του φαινομένου της οικειότητας ή της τάσης να έλκονται από οικεία ερεθίσματα. Όταν είμαστε εκτεθειμένοι σε ένα συγκεκριμένο ερέθισμα ξανά και ξανά, τείνουμε να μας αρέσει περισσότερο λόγω της μεγαλύτερης ευκολίας επεξεργασίας του στο μυαλό μας, όπου το εύκολο σημαίνει ότι κάτι είναι και πιο ευχάριστο.
4. Θεωρία των παιγνίων. Στη φύση υπάρχει μια τάση για ισορροπία και το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με την επιλογή συντρόφου. Σε έρευνα που έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Nature αναφέρεται ότι οι ερευνητές προσπάθησαν να εξετάσουν δύο δυνάμεις της επιλογής συντρόφου, την επιλογή των “καλών γονιδίων” (π.χ. προτίμηση για το καλύτερο) και το “όμοιο με τον εαυτό” (π.χ. προτίμηση για ομοιότητα με τον εαυτό). Μέσα από ένα τυχαία επιλεγμένο δείγμα 36 ζευγαριών βρήκαν στοιχεία και των δύο δυνάμεων. Πρώτα απ’ όλα, πιο ελκυστικοί άντρες και γυναίκες ήταν πιο πιθανό να είναι μαζί. Δεύτερον, τα ζευγάρια έμοιαζαν
μεταξύ τους στα χαρακτηριστικά του προσώπου. Επομένως, οι άνθρωποι μπορούν να επιτύχουν το καλύτερο και των δύο κόσμων αναζητώντας κάποιον που τους μοιάζει, καθώς οι αυτομορφοποιήσεις είναι μοναδικά ελκυστικές.
5. Παρόμοιες κοινωνικές “κρίσεις”. Μπορεί να υπάρχουν περισσότεροι λόγοι γύρω από το τι είναι αυτό που ελκύει δύο άτομα που τελικά μοιάζουν στο πρόσωπο ή στον σωματότυπο. Οι άνθρωποι μπορεί να ταιριάξουν με άτομα που τους μοιάζουν επειδή είναι παρόμοια η “κοινωνική κρίση” απέναντί τους, επειδή, δηλαδή, οι άλλοι άνθρωποι πιστεύουν και τους μεταφέρουν λεκτικά ότι, εφόσον μοιάζουν εξωτερικά, θα έχουν και παρόμοιες προσωπικότητες. Αυτό μπορεί να γίνει μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία και άνθρωποι που έχουν μόνο εξωτερικά κοινά χαρακτηριστικά, πιστεύοντας ότι θα ταιριάζουν και σε άλλα στοιχεία, αποκτούν παρόμοιες προτιμήσεις και στάση ζωής, φτιάχνοντας τελικά ένα αρμονικό ζευγάρι.
6. Ταίριασμα σωματότυπου. Ενώ πολλές μελέτες έχουν επικεντρωθεί στις ομοιότη-
τες προσώπου ανάμεσα στους δύο συντρόφους, ο σωματότυπος είναι ένας άλλος
σημαντικός παράγοντας ομοιότητας. Στην πραγματικότητα, σε μελέτες συμπεραίνεται ότι οι σύζυγοι συχνά έχουν παρόμοιο δείκτη μάζας σώματος, βάρος και ύψος. Αυτή η ομοιότητα στον σωματότυπο μπορεί να προκύψει από προτιμήσεις για άτομα που είναι παρόμοια ή από κοινούς τρόπους ζωής (περίπτωση του βάρους). Φυσικά, εύκολα καταλαβαίνουμε ότι ο κοινός τρόπος ζωής μπορεί να οδηγήσει τους δύο συντρόφους σε παρόμοιο σωματικό βάρος, καθώς στην πορεία του χρόνου αποκτούν παρόμοιες καθημερινές συνήθειες, όπως στη διατροφή, για παράδειγμα, που μπορεί να κάθονται να δουν μια ταινία έχοντας μπροστά τους φαγητό ως προϋπόθεση.
7. Ενσυναισθητικός μιμητισμός: Μερικές φορές τα ζευγάρια δε μοιάζουν πραγματικά μεταξύ τους παρά μόνο αν έχουν ζήσει αρκετά χρόνια κοινής ζωής. Σε άρθρο στο περιοδικό Motivation and Emotion αναφέρεται ότι ερευνητές συνέλεξαν εικόνες συζύγων σε δύο φάσεις της ζωής τους, ως νεόνυμφων και 25 χρόνια αργότερα. Διαπίστωσαν ότι οι σύζυγοι μοιάζουν περισσότερο στην εμφάνιση όσο περνούν τα χρόνια και ότι αυτή η αύξηση της ομοιότητας προέβλεπε καλύτερη ποιότητα σχέσης. Πρότειναν ότι οι σύζυγοι (ειδικά εκείνοι που είναι κοντά ο ένας στον άλλο) μπορεί να συγκλίνουν στα χαρακτηριστικά του προσώπου μέσω της μιμητικής ενσυναίσθησης. Δηλαδή, μέσω της ενσυναίσθησης του ενός για τον άλλο, τα ζευγάρια μπορεί να αισθάνονται παρόμοια συναισθήματα και να κάνουν παρόμοιες εκφράσεις του προσώπου, κάτι που στη συνέχεια και με τη μακρόχρονη συμβίωση μπορεί να οδηγήσει σε παρόμοια μυϊκή δομή του προσώπου (ρυτίδες/μοτίβα γήρανσης).
Τελικά, θα ζήσουμε ευτυχισμένοι μόνο με κάποιον με τον οποίο μοιάζουμε;
Παρότι το βασικό αυτό θέμα έχει ενδιαφέρον και η απόφαση να γίνουμε ζευγάρι με κάποιον να εμπεριέχει στοιχεία που δε συνειδητοποιούμε, προφανώς η ομοιότητα δεν είναι ένας καθοριστικός παράγοντας επιτυχίας μιας σχέσης. Ίσως όμως να έχει μια βάση, καθώς φαίνεται από πολλαπλές έρευνες ότι τα ζευγάρια που μοιάζουν μεταξύ τους φυσιογνωμικά μπορεί επίσης να έχουν παρόμοια προσωπικότητα, τρόπο ζωής, συναισθήματα και εκφράσεις προσώπου. Άρα μπορεί να είναι και πιο ευτυχισμένα μαζί.
Πώς θα καταλάβετε ότι κάποιος σας λέει ψέματα σύμφωνα με τους ειδικούς!
