από τη Δήμητρα Παναγιωτοπούλου Πανίτσα – Πρόεδρο της Ομοσπονδίας Ενώσεων Γονέων και Κηδεμόνων Αχαΐας
Συχνά γινόμαστε αποδέκτες παραπόνων από γονείς σχετικά με ζητήματα που αφορούν περιπτώσεις μαθητριών αλλά και μαθητών στους οποίους ασκείται βία εντός ή εκτός σχολείου:
Το φαινόμενο της βίας στο σχολείο καθρεφτίζει την κοινωνία μας στην οποία η έννοια της βίας έχει ενσωματωθεί σε κάθε πτυχή της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής μας. Οι σχέσεις εξουσίας, οι συγκρούσεις και η βία αποτελούν συνέπειες της υποβάθμισης των κοινωνικών αξιών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η αντιμετώπιση της βίας και του εκφοβισμού στο σχολείο θα πρέπει να αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης κοινωνικής και συλλογικής προσπάθειας για ενδυνάμωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων την ενίσχυση των κοινωνικών αξιών, του σεβασμού, της ισότητας και της αλληλεγγύης στο σχολείο, μέσα από οργανωμένες πρακτικές και εντατικά προγράμματα.
Ως σχολική βία ή βία στο σχολείο ορίζεται «η επιβολή της βούλησης ενός μέρους της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε κάποιο άλλο και η πρόκληση ζημιάς ή βλάβης».
Οι κυριότερες μορφές σχολικής βίας είναι:
Η Σωματική βία. Περιπτώσεις άμεσης σωματικής βίας παρατηρούνται μεταξύ μαθητριών και μαθητριών , σε περιπτώσεις μαθητών με μαθήτριες και σε περιπτώσεις εξωσχολικών ατόμων με θύματα μαθήτριες .Έμμεση σωματική βία παρατηρείται όταν κάποιος άλλος προωθεί τη κακοποίηση του θύματος μέσω τρίτων.
Σαν συνέπειες έχουμε.Ελαφρές σωματικές βλάβες (χτυπήματα, γρατσουνίσματα,μώλωπες κ.λ.π)
Η Λεκτική βία η οποία διακρίνεται σε άμεση λεκτική βία και έμμεση που κυρίως γίνεται μέσω της κακοπροαίρετης διάδοσης φημών με στόχο συγκεκριμένα άτομα . Η μαθήτρια δέχεται λεκτική επίθεση με εκφράσεις που θίγουν τη γενετήσια αξιοπρέπειά της ,την οικογένειά της και τον περίγυρό της από συμμαθητές της ή συμμαθήτριές της και πολύ σπάνια και από εκπαιδευτικούς.
Μια τρίτη μορφή βίας είναι η μη λεκτική μορφή βίας που διακρίνεται στην άμεση ψυχολογική βία που ασκείται από μαθητές, από εκπαιδευτικούς και από το περιβάλλον του σχολείου αν αυτό έχει αυταρχική συμπεριφορά στο σύνολό του. Στη μορφή αυτή κατατάσσεται η έμμεση μη λεκτική βία όπως ο σχολικός αποκλεισμός και ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός.
Πέρα από τις πιο πάνω βασικές μορφές σχολικής βίας, υπάρχουν και πιο σύνθετες μορφές , οι οποίες ενδέχεται να εμπεριέχουν μία ή περισσότερες από τις προαναφερθείσες βασικές μορφές σχολικής βίας:
Σεξουαλικού τύπου εκφοβιστική συμπεριφορά, βία ή σεξουαλική παρενόχληση: οποιαδήποτε συμπεριφορά (π.χ. λεκτική, οπτική, ή χειρονομία) με σεξουαλικό περιεχόμενο ή υπονοούμενο η οποία είναι ακατάλληλη και ανεπιθύμητη. Τέτοιες συμπεριφορές ή πράξεις συχνά εμπεριέχουν, πέρα από την πιθανή άσκηση φυσικής/σωματικής βίας, την άσκηση λεκτικού εκφοβισμού (π.χ. κοροϊδία, απειλές) και ηλεκτρονικού εκφοβισμού (με τη διάδοση του περιστατικού μέσω ηλεκτρονικών μέσων). Χαρακτηριστικά αναφέρουμε δυο νέες μορφές σεξουαλικής παρενόχλησης σε βάρος μαθητριών, το Sexting που είναι η ανταλλαγή φωτογραφιών – μηνυμάτων – βίντεο με κυρίως σεξουαλικό περιεχόμενο χρησιμοποιώντας έξυπνο κινητό τηλέφωνο .Η λέξη προέρχεται από το “sex” (σεξ) και το “texting” (στέλνω μήνυμα σε κάποιον).Αποτελεί ανταλλαγή σεξουαλικών μηνυμάτων και επεκτείνεται ραγδαία σε όλες τις ηλικιακές και κοινωνικές ομάδες. Δυστυχώς το σεξτινγκ έχει εισβάλλει στα σχολεία με ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις κυρίως στις μαθήτριες . Αρκετές μαθήτριες έχουν δώσει προσωπικά τους δεδομένα ( γυμνές ή ημίγυμνες φωτογραφίες τους ή βίντεο ) σε άγνωστους υποτιθέμενους φίλους ή φίλες και στη συνέχεια πέφτουν θύματα εκβιασμού για να μη αναρτηθούν οι φωτογραφίες τους στο διαδίκτυο.
Το διαδικτυακό «grooming» ή αλλιώς «αποπλάνηση» μέσω διαδικτύου συμβαίνει όταν ένας ενήλικας έρχεται σε επικοινωνία με ένα παιδί ή έφηβο ή έφηβη προκειμένου να το συναντήσει από κοντά και να το εκμεταλλευτεί με κάθε τρόπο.
Παρατηρείται στα διαδικτυακά παιχνίδια ,στα κοινωνικά δίκτυα όπως facebook,twitter,instagramm και στα chat rooms.Και εδώ πολλές μαθήτριες αποπλανώνται από ενήλικους διαδικτυακούς broomers που προσποιούνται ότι είναι συνομίληκοι βάζοντας ψεύτικη φωτογραφία στο προφίλ και ψεύτικη ηλικία και ενδίδουν με ανάρτηση προσωπικών τους δεδομένων ,κανονίζουν ραντεβού για προσωπική γνωριμία με αποτέλεσμα να εκβιάζονται και να ενδίδουν σε ανήθικες προτάσεις για αποφυγή δημοσιοποίησης της σχέσης,
Ρατσιστική βία και εκφοβισμός: αφορά στις συμπεριφορές ή στις πράξεις βίας και εκφοβισμού με ρατσιστικό περιεχόμενο ή υπονοούμενο, με αφορμή κάποιο ατομικό ή κοινωνικό χαρακτηριστικό του μαθητή ή της μαθήτριας (π.χ. φυλή, θρήσκευμα, σεξουαλικός προσανατολισμός). Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια έξαρση των περιστατικών ρατσιστικής βίας και στα σχολεία, η οποία καθρεφτίζει ευρύτερες κοινωνικο-πολιτικές διαστάσεις.
Συνέπειες της βίας στα νεαρά κορίτσια
– Ψυχοσωματική εξάντληση
– Συνδυασμός αρνητικών συναισθημάτων όπως:
Ντροπή: σκέψεις ότι οι συμμαθητές και ο υπόλοιπος κόσμος τους θεωρούν άσχημες και αδύναμες
Θυμός: επειδή δεν μπορούν να αντιδράσουν
Ενοχή: αρνητικές σκέψεις ότι φταίνε οι ίδιες για τη βία που υφίστανται (π.χ. «Με λένε άσχημη. Αφού είμαι άσχημη.. δε προσέχω τον ευατό μου …άρα είμαι άσχημη..»)
Φόβος: φόβος ότι θα τους κοροϊδέψουν οι συμμαθητές, φόβος ότι θα «απογοητεύσουν» τους γονείς τους.
– Τείνουν να γίνονται πιο εσωστρεφείς, απομονωμένες, μοναχικές
– Μείωση της αυτοεκτίμησης, συναισθηματική απόσυρση, δυσλειτουργικότητα, μείωση κοινωνικών δεξιοτήτων.
– Κατάθλιψη, χαμηλός αυτοσεβασμός
Εμφάνιση ψυχοσωματικών προβλημάτων (π.χ. διαταραχές ύπνου, εφιάλτες, πονοκέφαλοι, δυσφορία, στομαχόπονοι, διαταραχές διατροφής )
Φαινόμενο «ντόμινο» (το παιδί-«θύμα» αρχίζει να εκφοβίζει άλλα παιδιά σε μια προσπάθεια εκτόνωσης των αρνητικών συναισθημάτων και αυτο-ενδυνάμωσης).
Απουσίες από το σχολείο μεγάλη μείωση στη σχολική επίδοση.
Γενικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαθήτριες πέφτουν θύματα όλων των παραπάνω κατηγοριών άσκησης βίας αλλά προηγούνται αυτές που έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά και εμφάνιση (π.χ. βάρος, ύψος, χρώμα δέρματος, μαλλιών, τρόπος ομιλίας) από την πλειονότητα του μαθητικού συνόλου ή και εξαιτίας της οικογενειακής τους κατάστασης (π.χ. μονογονεϊκή οικογένεια, διαζύγιο, ορφάνια) έχουν αυξημένες πιθανότητες να γίνουν στόχος περιστατικών σχολικής βίας ή εκφοβισμού από άλλα άτομα εντός ή εκτός σχολείου.
Πως αντιμετωπίζονται όλα αυτά; Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς ;
Οι γονείς πρέπει να διακρίνουν οποιαδήποτε αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού τους αλλά δεν πρέπει να αποτρέπουν τη χρησιμοποίηση υπολογιστή ή κινητού τηλεφώνου. Πρέπει να ενημερώσουμε το παιδί μας για τους κινδύνους του διαδικτύου ώστε να μη δίνει προσωπικά δεδομένα (όνομα ,διεύθυνση,τηλέφωνο,φωτογραφίες) σε αγνώστους ούτε επιτρέπουμε να συναντηθεί με κάποιον που γνώρισε στο διαδίκτυο. Επιπλέον ενισχύουμε τους κοινωνικούς δεσμούς του παιδιού μας με τη συμμετοχή του σε συλλόγους, εκδηλώσεις , το παρακινούμε να ασχοληθεί με τον αθλητισμό.
Γινόμαστε φίλοι με το παιδί μας αφιερώνοντάς χρόνο για συζήτηση
ώστε να μη χάνεται στο κόσμο του facebook αναζητώντας εικονικούς φίλους και παρέες. Έχει διαπιστωθεί πλέον ότι σε μεγάλο ποσοστό τα μέλη της οικογένειας δεν επικοινωνούν πλέον μεταξύ τους και έχουν διαταραχθεί οι σχέσεις τους. Η οικονομική στενότητα , τα κοινωνικά δίκτυα , το αβέβαιο μέλλον, οι αρνητικές ειδήσεις ,η απογοήτευση που επικρατούν στην κοινωνία μας έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη συμπεριφορά των νέων μας και επιτείνουν τη βία .
Σαν γονείς πρέπει να αντιδράσουμε γρήγορα και αποφασιστικά τώρα με άμεση προτεραιότητα την προστασία των παιδιών μας .
Χρειάζεται εγρήγορση και αγώνας.
