από τον Απόστολο Βανταράκη, Αναπλ. Καθηγητή Υγιεινής,Εργαστηρίου Υγιεινής, Ιατρικής Σχολής, Παν/μιου ΠατρώνH παχυσαρκία στις μέρες μας παρουσιάζεται ως ένα διαρκώς αυξανόμενο φαινόμενο ιδιαίτερα στις βιομηχανικά αναπτυσσόμενες χώρες.
H παχυσαρκία δεν αποτελεί μια απλή ασθένεια αλλά ένα σύνδρομο με πολυπαραγοντικές αιτίες και συνέπειες το οποίο περιλαμβάνει μεταβολικές, γενετικές, κοινωνικές και πολιτιστικές αλληλεπιδράσεις.
Η ραγδαία αύξηση της παχυσαρκίας δεν μπορεί να αποδοθεί σε γενετικό επίπεδο για το λόγο ότι το γενετικό υλικό δεν μεταβλήθηκε ουσιαστικά από το 1980 έως το 1994.
Ως εκ τούτου, οι κύριες απόψεις των ερευνητών θα πρέπει να είναι οι αλλαγές που επήλθαν τόσο στη διατροφή όσο και στη σωματική δραστηριότητα.
Ως παχυσαρκία ορίζεται η ανισορροπία μεταξύ της ενεργειακής πρόσληψης και της ενεργειακής δαπάνης με κύριες αιτίες περιβαλλοντικούς παράγοντες και ιδιαίτερα αυτούς που συσχετίζονται με την καθιστική ζωή. Πράγματι, ο σύγχρονος τρόπος ζωής περιέχει μια πληθώρα καθιστικών δραστηριοτήτων (τηλεόραση, Η/Υ, ηλεκτρονικά παιχνίδια κ.α) οι οποίες είναι υπεύθυνες για την αύξηση βάρους των ατόμων, ενώ η σωματική δραστηριότητα τείνει να ελαχιστοποιηθεί.
Η παχυσαρκία θεωρείται η μεγάλη πρόκληση του 21ου αιώνα για τη Δημόσια υγεία.
Η εμφάνιση της έχει τριπλασιαστεί από τη δεκαετία του 1980 και φαίνεται ότι η νεότερη γενιά θα επηρεασθεί ακόμη περισσότερο. Ως ιατρικό πρόβλημα απορροφά το 2-8% των δαπανών για την υγεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ θεωρείται υπεύθυνη ή σχετίζεται με το 10-13% των θανάτων στις διάφορες περιοχές της Ευρώπης.
Η Ελλάδα θεωρείται μία από τις χώρες όπου το πρόβλημα της παχυσαρκίας έχει λάβει ενδημικές διαστάσεις. Σύμφωνα με στοιχεία που συλλέχθηκαν από το πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Συνεργασίας Ιατρικής και Κοινωνίας, επί 28.000 ατόμων:
1. 30% των Ελληνίδων γυναικών είναι παχύσαρκες (1η θέση στην Ευρώπη)2. 30% των Ελλήνων ανδρών είναι παχύσαρκοι (2η θέση στην Ευρώπη)3. 26% των αγοριών και 19% των κοριτσιών ηλικίας 6–17 ετών είναι υπέρβαρα4. Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα στην Ευρώπη σε ποσοστό παιδικής παχυσαρκίας5. Η Κρήτη είναι η περιφέρεια της Ευρώπης με τα μεγαλύτερα ποσοστά παχυσαρκίας
Δεδομένου ότι η παχυσαρκία και οι συγγενείς χρόνιοι παράγοντες κινδύνου της νόσου έχουν σχετικά σταθερά χαρακτηριστικά που εμφανίζονται από την παιδική ηλικία και συνεχίζονται στην ενηλικίωση, το ενδιαφέρον του κινδύνου από άποψη δημόσιας υγείας παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον.
Η παιδική παχυσαρκία μπορεί να οδηγήσει σε καρδιαγγειακές παθήσεις, ενδοκρινολογικές, πνευμονικές, νεφρικές αλλά και μυοσκελετικές επιπλοκές.
Επιπλέον, τα παιδιά με υπερβολικό βάρος έχουν περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, υψηλότερα ποσοστά άγχους, διαταραχές στη διάθεση και άλλες επιπτώσεις στον τομέα της ψυχικής υγείας, η οποία με τη σειρά τους μπορούν να επηρεάσουν τις σχολικές τους επιδόσεις.
Για την καταπολέμηση αυτών των ενδεχόμενων επιπλοκών, είναι εξαιρετικά σημαντικό να παρέμβουμε σε νεαρή ηλικία παρά να επιτρέψουμε το πρόβλημα να συνεχιστεί στην ενήλικη ζωή.
Τα παιδιά φαίνεται να είναι περισσότερο δεκτικά στην αλλαγή της συμπεριφοράς και οι ερευνητές, ενδεχομένως να έχουν μεγαλύτερη δυνατότητα να χρησιμοποιούν τα μέλη της οικογένειας τους σαν συστήματα κοινωνικής στήριξης.
Ως εκ τούτου, το βασικό μέλημα των γονέων θα πρέπει να εστιάζεται στο πώς θα αποτρέψουν τα παιδιά από τον καθιστικό τρόπο ζωής. Ειδικότερα το ενδιαφέρον θα πρέπει να προσανατολιστεί στο τρόπο με τον οποίο μπορούν να δώσουν ερέθισμα σε εκείνα τα παιδιά που δεν θέλουν ή δεν μπορούν να συμμετάσχουν σε σωματικές δραστηριότητες.
Μια νέα γενιά ενεργών βιντεοπαιχνιδιών παρέχει στα παιδιά τη δυνατότητα να μετατρέψουν, την παραδοσιακά καθιστική συμπεριφορά σε μια φυσική ενεργή δραστηριότητα. Κατά τη διάρκεια αυτών των παιχνιδιών, οι παίκτες αλληλεπιδρούν φυσικά (με το χέρι, πόδι, ή ολόκληρο το κίνημα του σώματος) σε μια ποικιλία κινήσεων που έχουν να κάνουν με σπορ (π.χ. ποδόσφαιρο, πυγμαχία, πολεμικές τέχνες) και άλλες δραστηριότητες (χορός, το πλύσιμο των παραθύρων κ.λπ.) έπειτα από το οπτικό ερέθισμα που έχουν από την οθόνη της τηλεόρασης τους.
Τα παιχνίδια εξαρτώνται από την κίνηση του παίκτη ο οποίος καλείται είτε να μιμηθεί την κίνηση που βλέπει είτε να λειτουργήσει ανταγωνιστικά στο εκάστοτε παιχνίδι ή σπορ που έχει επιλέξει. Αυτό το ενεργό συστατικό αντικαθιστά την καθιστική συμπεριφορά στη χρήση των παραδοσιακών παιχνιδιών βίντεο κατά την οποία πιέζοντας ένα κουμπί μπορούσε να ελεγχθεί το παιχνίδι.
Το βασικό ζήτημα είναι αν αυτές οι δραστηριότητες είναι αρκετά αποτελεσματικές για τη μείωση του σωματικού βάρους τόσο των παιδιών όσο και των ενηλίκων που θα συμμετάσχουν.
Από την άλλη πλευρά, αν οι δραστηριότητες αυτές προάγουν σημαντικά την ενεργειακή δαπάνη, τότε θα μπορούσε να καταστούν ως ισχυρό εργαλείο για την αναστροφή της καθιστικής ζωής σε ενεργή, διασφαλίζοντας τη σαν μια δραστηριότητα υψηλής αξίας.
Σε κάθε περίπτωση όμως, αυτό που θα πρέπει να αποσαφηνιστεί είναι ότι τα ενεργά βιντεοπαιχνίδια δε θα πρέπει σε καμία περίπτωση να αντικαταστήσουν τη σωματική δραστηριότητα. Αυτό που θεωρούμε ότι μπορούν να κάνουν είναι να λειτουργήσουν εναλλακτικά προκειμένου τα άτομα να είναι σε θέση να αθλούνται ακόμη και μέσα στο σπίτι τους.
