Ευρήματα σε πυραμίδα των Μάγια «αφηγούνται» την πτώση της δυναστείας – Ο ηγέτης που βεβήλωσε λείψανα

Όλα τα λείψανα ανήκαν σε ενήλικες και οι επιστήμονες αναγνώρισαν τρία από τα άτομα ως άνδρες. Δύο ήταν ηλικίας μεταξύ 21 και 35 ετών και ένα ήταν μεταξύ 40 και 60 ετών, ανέφεραν οι ερευνητές στη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Antiquity. Ανάμεσα στα οστά υπήρχαν χιλιάδες καμένα αντικείμενα – ολόκληρα και σπασμένα – συμπεριλαμβανομένων στολιδιών για το σώμα από πρασινόλιθο, μενταγιόν από δόντια θηλαστικών, χάντρες από όστρακα, ψηφιδωτά και όπλα. Ο πλούτος και η αφθονία τους παρέπεμπαν στη βασιλική ιδιότητα των ανθρώπων που βρίσκονταν στον τάφο.

Όμως η καύση των αντικειμένων και των λειψάνων ήταν ασυνήθιστη για βασιλικά πρόσωπα, όπως και η τοποθέτησή τους στον συγκεκριμένο θάλαμο της πυραμίδας. Η αποκάλυψη έριξε φως στην άνοδο ενός νέου τύπου ηγέτη κατά τη διάρκεια μιας περιόδου κοινωνικού μετασχηματισμού, σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης.

Κάτω από μπάζα

Οι επιστήμονες βρήκαν τα καμένα οστά και τα κτερίσματα το 2022 σε ένα δωμάτιο κάτω από έναν ναό, καλυμμένα από έναν σωρό οικοδομικών υλικών, κάτι ασυνήθιστο για ανθρώπους βασιλικής καταγωγής, δήλωσε η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Δρ. Κριστίνα Χαλπερίν, αναπληρώτρια καθηγήτρια ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ.

Συνήθως, οι κοινωνίες των Μάγια διατηρούσαν τα βασιλικά λείψανα σε προσβάσιμους χώρους όπου οι επισκέπτες μπορούσαν να τα προσκυνήσουν.

«Αυτός ο θάλαμος δεν έχει τα σημάδια βασιλικής ταφής, απλά πέταξαν εκεί τα λείψανα και στη συνέχεια έριξαν όλο το οικοδομικό υλικό ακριβώς από πάνω τους», σημείωσε η Δρ. Χαλπερίν.

Η συρρίκνωση και η στρέβλωση στα απανθρακωμένα, σπασμένα οστά υποδηλώνουν ότι αυτά κάηκαν σε θερμοκρασία άνω των 800 βαθμών Κελσίου. Η ραδιοχρονολόγηση έδειξε ότι η καύση συνέβη γύρω στο 773 με 881. Ωστόσο, οι άνθρωποι είχαν πεθάνει δεκαετίες νωρίτερα, πιθανώς και έναν αιώνα πριν καούν οι σκελετοί τους, γεγονός που υποδηλώνει ότι η πυρκαγιά συνδέεται με γεγονότα που εκτυλίχθηκαν πολύ μετά το θάνατό τους.

Η άνοδος ενός «ξένου» ηγέτη

Οι ερευνητές ανακάλυψαν τα λείψανα σε μια τοποθεσία που ονομάζεται Ucanal, η οποία βρίσκεται περίπου 400 χιλιόμετρα βόρεια της Πόλης της Γουατεμάλας. Η αρχαία μητρόπολη ήταν η πρωτεύουσα του βασιλείου K’anwitznal των Μάγια και κατά τη διάρκεια της ακμής της, από το 630 έως το 1000 περίπου, οι οικισμοί της κάλυπταν περίπου 26 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Καμμένα και σπασμένα στολίδια από πρασινόλιθο, από το χώρο όπου ανακαλύφθηκαν τα λείψαναC. Halperin/Courtesy Antiquity

Γύρω στις αρχές του ένατου αιώνα, όταν τα λείψανα κάηκαν, χαραγμένα αρχεία των Μάγια περιέγραφαν τα κατορθώματα ενός νέου ηγεμόνα που ονομαζόταν Papmalil. Το όνομα δεν εμφανιζόταν παλιότερα, «και μπορεί να ήταν ξένης προέλευσης» σημειώνεται στη μελέτη, με ρίζες σε λαούς των Μάγια από άλλη περιοχή.

Σε αντίθεση με τους βασιλείς που προηγήθηκαν, ο επίσημος τίτλος του Papmalil – «ochk’in kaloomte» ή «δυτικός άρχοντας» – συνδεόταν με στρατιωτικούς ηγέτες, δήλωσε η Χαλπερίν. Κομβικές αλλαγές στις πολιτικές συμμαχίες, η διάλυση μνημείων της παλιάς ελίτ και η δημιουργία νέων δημόσιων κτιρίων σημάδεψαν επίσης αυτή την ιστορική περίοδο. Μια τελετουργική καύση των οστών των προηγούμενων ηγεμόνων μπορεί να υπογράμμισε την αλλαγή στην ηγεσία, ανέφεραν οι ερευνητές.

Τελετουργική βεβήλωση

Η τελετουργική βεβήλωση των βασιλικών λειψάνων με φωτιά δεν ήταν άγνωστη στον πολιτισμό των Μάγια. Οι Μάγια είχαν ακόμη και έναν όρο γι’ αυτό: «och-i k’ak’ t-u-muk-il», «η φωτιά μπήκε στον τάφο του/της», έγραψαν οι ερευνητές. Ωστόσο, δεν υπήρχαν σημάδια φωτιάς στον θάλαμο όπου βρέθηκαν τα οστά και τα αντικείμενα, γεγονός που υποδηλώνει ότι η καύση συνέβη αλλού.

«Τα λείψανα θα μπορούσαν να έχουν καεί στον αρχικό τους τάφο, ή σε έναν δημόσιο χώρο, όπως μια πλατεία», δήλωσε η Χαλπερίν.

Όπου κι αν κάηκαν, μια τέτοια φωτιά δεν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητη. «Ήταν μια τόσο ασυνήθιστη καύση που θα έπρεπε να έχει γίνει γνωστή στο ευρύ κοινό», είπε. Μετά τη φωτιά, η τοποθέτηση των καρβουνιασμένων λειψάνων στον μεγάλο ναό-πυραμίδα θα αποτελούσε πιθανότατα μέρος άλλων τελετών για τον εορτασμό της ανόδου του Papmalil στην εξουσία.