Αρθρογράφος: Μαρία Σούμπερτ – Ψυχοθεραπευτής
Τα παραμύθια αναφέρονται σε γεγονότα φανταστικά, σε τόπο άτοπο και χρόνο άχρονο, ακριβώς γιατί αποτελούν έναν τρόπο των ανθρώπων να κατανοήσουν τον κόσμο τους (Gersie A. και King N.,1990: 21). Η δομή τους φαίνεται να συμπυκνώνει τις διαδικασίες των πρωτόγονων τελετών μετάβασης, ενώ συχνά η θεματική τους συντονίζεται με τα αναπτυξιακά στάδια του ανθρώπου – στοματικό στάδιο, αιμομικτικοί φόβοι και οιδιπόδειο σύμπλεγμα, άγχος αποχωρισμού κ.τ.λ.
Ο Carl Jung πίστευε πως οι μύθοι και τα σύμβολα μπορούσαν να εμφανιστούν τοπικά σε κάθε γωνιά της γης και ωστόσο να ταυτίζονται (Σίγκαλ Ρ. 2004:28) και έδινε ιδιαίτερη έμφαση στο γεγονός πως ένας μύθος δεν είναι απλώς από μόνος του μύθος. Είναι μύθος για κάποιον.
Πόσο συχνά επιμέναμε εμείς ως παιδιά να ακούμε το ίδιο παραμύθι ξανά και ξανά, χωρίς να το βαριόμαστε; Πόσες φορές επεξεργαστήκαμε εσωτερικές συγκρούσεις μεταθέτοντας την αγωνία μας στην αγωνία του ήρωα του παραμυθιού, ο οποίος χάνει τους γονείς του, περιπλανιέται μόνος στο δάσος, κυνηγιέται από την κακιά μάγισσα, για να γυρίσει πιο δυνατός στο σπίτι;
Είναι όμως τα παραμύθια μοναχά μια συντροφιά των παιδικών μας χρόνων;
Τα παραδοσιακά και λαϊκά παραμύθια είναι κάτι παραπάνω από κομμάτι της παράδοσής μας, ελληνικής και ξένης. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός πως υπάρχουν κοινά παραμύθια τόσο στην ινδική, όσο και στη σκωτσέζικη παράδοση. Υπάρχει επομένως η θεωρία πως οι αρχετυπικές μορφές, στις οποίες τα παραμύθια αυτά βασίζονται, μπορούν είτε να εμφανιστούν ταυτόχρονα σε διάφορα σημεία του κόσμου, ως εγγενής ανάγκη του ανθρώπου και έκφραση του συλλογικού ασυνειδήτου, είτε πως μπορούν να ταξιδέψουν με την προφορική παράδοση – και αργότερα και με τις τυπογραφικές εκδόσεις – και να διασχίσουν σύνορα που ίσως κάποτε να έμεναν απροσπέλαστα.
Το μεγαλύτερο μέρος των παραδοσιακών παραμυθιών βασίζεται στη δομή του ταξιδιού του ήρωα (απότοκο των τελετών μετάβασης): ο ήρωας / η ηρωίδα εκδιώκεται από το σπίτι, πρέπει να περιπλανηθεί στο δάσος ή στη θάλασσα, να γνωρίσει τους βοηθούς του/της, να αντιμετωπίσει μαζί τους τα εμπόδια, να αποκτήσει τον ”θησαυρό” και τέλος να επιστρέψει στο σπίτι του, διαθέτοντας πλέον μια νέα ταυτότητα. Αυτό λοιπόν που για κάποιες χιλιάδες χρόνια αποτέλεσε μια τελετή ενηλικίωσης, αργότερα και με τις αλλαγές που υπέστησαν οι κοινωνικές δομές μετατράπηκε σε προφορική αφήγηση.
Αφήγηση που δεν είχε ως στόχο τα μικρά παιδιά, αλλά ολόκληρο τον κοινωνικό περίγυρο. Ως βασική διασκέδαση το χειμώνα, αλλά και ως συνοδεία εργασιών στα χωριά, τα παραμύθια αποτέλεσαν την κεντρική ψυχαγωγία των ανθρώπων, αλλά και μια σύνδεσή τους με το συλλογικό ασυνείδητο. Με την ανάγκη του ανθρώπου να βιώσει φαντασιακά τη δική του τελετή μετάβασης, να ταυτιστεί με τον ήρωα ή την ηρωίδα, να βιώσει τους κινδύνους που τον/ την απειλούν, και στο τέλος να βγει νικητής.
Το ταξίδι του Ήρωα
Το ταξίδι του Ήρωα (όπως το παρουσιάζουν και το επεξεργάζονται οι πρωτεργάτες της Δραματοθεραπείας Robert Landy και Mooli Lahad), επιτυγχάνει την αισθητική απόσταση, που τόσο χρειάζεται ο θεραπευόμενος για να μπορέσει με τρόπο ασφαλή να προσεγγίσει ζητήματα και προβληματισμούς που κάτω από άλλες συνθήκες θα δυσκολευόταν να επεξεργαστεί. Ταυτόχρονα τα παραμύθια ταξιδεύουν τον θεραπευόμενο σε ένα μαγικό κόσμο, έναν κόσμο όπου όλα είναι εφικτά, όπου το καλό και το κακό είναι ξεκάθαρα, όπου τα ζώα μιλάνε και τα φυτά περπατάνε. Έναν κόσμο μαγικής παντοδυναμίας, την οποία ενώ βιώνουμε ως παιδιά, σιγά σιγά την χάνουμε. Η μαγική αυτή παντοδυναμία των παραμυθιών επιτρέπει στην φαντασία και τη δημιουργικότητα να ανθίσουν, να μιλήσουν μέσα από σύμβολα και αρχετυπικές μορφές.
Με τον τρόπο αυτό το άτομο ή η ομάδα θα ταυτιστεί με τον ήρωα, θα προσεγγίσει τις αρχετυπικές μορφές του γονεϊκού ζευγαριού, θα αναζητήσει βοηθούς – τόσο μέσα στην ομάδα όσο και εσωτερικευμένους-, θα πολεμήσει εμπόδια και θα κατακτήσει το ”θησαυρό”.
Στη δραματοθεραπευτική πρακτική, ο θεραπευόμενος – τόσο σε ατομικό επίπεδο, όσο και ως μέλος μιας ομάδας- θα μπορέσει να ακούσει ένα παραμύθι (ή να κατασκευάσει ένα δικό του), θα το κινήσει, θα προβάλει επάνω του δικούς του προβληματισμούς και δυσκολίες. Θα δουλέψει με κάποιο σύμβολο, κάποιο μαγικό αντικείμενο, μια σχέση που εμφανίζεται στην αφήγηση. Θα χτίσει έναν μικρόκοσμο, θα επεξεργαστεί έναν ρόλο. Ανεβαίνοντας στη δραματοθεραπευτική σκηνή ο θεραπευόμενος θα έχει την ευκαιρία να γίνει για λίγο ήρωας του παραμυθιού, θα αποκτήσει μαγικά αντικείμενα και μαγικούς βοηθούς – για να συνειδητοποιήσει στην πορεία πως μέσα από αυτό επεξεργάζεται τις εσωτερικές του συγκρούσεις, τα τραύματα, αλλά και το δικό του συμβολικό ταξίδι ενηλικίωσης.
Και αν μη τι άλλο, να ζήσει καλά και καλύτερα.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Gersie A. – King N. (1990), Storymaking in Education and Therapy, London: Jessika Kingsley Publishers
Landy Robert, “Το ταξίδι ως μεταφορά στη Δραματοθεραπεία” στο «Δραματοθεραπεία και εφαρμογές. 14 κείμενα για τη Δραματοθεραπευτική Διεργασία», εκδόσεις Θυμάρι, Αθήνα, 2010
Lahad Mooli, «Story making in assessment method of coping with stress, Six – piece story – making and BASIC Ph», in Dramatherapy, Theory and practice 2, edited by Sue Jennings, Routledge Editions, London 1994
Σίγκαλ Ρ. (2004), Γιούνγκ και Μυθολογία, Μετ. Αλεξοπούλου Ε., Αθήνα: Εκδόσεις Κέδρος
πηγή
