του Μανώλη Σουρή, Ψυχολόγου – Κοινωνικού Συμβούλου -Υπ. Δρ. Παιδοψυχιατρικής – MPH Δημόσιας Υγείας (Κοινωνικής Ιατρικής)
Η οικογένεια σήμερα είναι ολοένα και λιγότερο ο καθρέφτης της ευρύτερης κοινότητας, αντίθετα με oτι συνέβαινε στο παρελθόν. Δεν αποτελεί πλέον το ουσιώδες και αναντικατάστατο «κύτταρο» της κοινωνίας.
Η οικογένεια είναι δυνατόν, όπως και τα μέλη της, να αυτονομούνται, να δραστηριοποιούνται ατομικά προς διάφορες κατευθύνσεις, και σήμερα το πρωταρχικό της μέλημα είναι η κοινωνικοποίηση των νέων μελών της και η φροντίδα για αυτά. Ο κοινωνικός αυτός ρόλος, περιλαμβάνει τη μέριμνα να αποκτήσει το παιδί τις μορφές εκείνες της συμπεριφοράς, τις στάσεις, τους κανόνες και τους ρόλους που του είναι απαραίτητα για να ενταχθεί αρμονικά στο κοινωνικό σύνολο. Επιπλέον, ο οικογενειακός περίγυρος είναι η πιο ζωτική κοινωνική ομάδα, στην οποία έχει τις ρίζες της και από την οποία τροφοδοτείται η προσωπικότητα τόσο στην παιδική ηλικία όσο και στην ενήλικη ζωή.
διαβάστε επίσης: Σύνδρομο Γονικής Αποξένωσης: Όταν ο γονέας χρησιμοποιεί τα παιδιά ως όπλο εναντίον του άλλου γονέα!
Τρεις γενιές (παραδοσιακή-εκτεταμένη, βιομηχανική-πυρηνική και επικοινωνιακή-συναλλακτική) προσπαθούν να συνεννοηθούν και ο καθένας βλέπει τα πράγματα αλλιώς. Γιατί δεν είναι μόνο ότι έχουμε διαφορές μεταξύ μας, αλλά οι τρεις αντιλήψεις για την οικογένεια συνυπάρχουν μέσα μας. Κουβαλάμε όλοι μας τις προηγούμενες αντιλήψεις για την οικογενειακή ζωή και μπερδευόμαστε. Παρ’όλα τα προβλήματα της επικοινωνίας, δεν θα έπρεπε να υποτιμήσουμε την σημασία της διατήρησης της συνοχής της ελληνικής οικογένειας, το διαχρονικό μας καταφύγιο. Δηλαδή, η συνοχή της οικογένειας συμβάλλει στην διατήρηση της συνοχής της κοινωνίας μας.
Η οικογένεια έχει αλλάξει σε τέτοιο σημείο ώστε να μην την αναγνωρίζουμε πια. Οι αλλαγές της οπτικής μας που προέκυψαν μέσα από τον σύγχρονο τρόπο ζωής απαιτούν αναδιαπραγμάτευση που αφορά το γιατί είμαστε μαζί και πως θα βρούμε νέους τρόπους για να ικανοποιούμε τις ανάγκες μας στις καινούργιες συνθήκες. Ενώ δηλαδή, στο παρελθόν, οι προδιαγραφές της συμβίωσης ήταν προδιαγεγραμμένες, σήμερα χρειάζεται να τις φτιάξουμε εμείς μέσα από διαπραγμάτευση. Αυτόν τον τρόπο επικοινωνίας δεν τον έχουμε μάθει και δυσκολευόμαστε να επικοινωνήσουμε. Είναι αυτός ο λόγος που λέω συχνά ότι όλα τα προβλήματα στις οικογένειες είναι επικοινωνιακές παρεξηγήσεις.
Η ευελιξία και η ρευστότητα που χαρακτηρίζουν την εποχή μας προσφέρουν μεν μεγαλύτερο εύρος για ενίσχυση της ατομικότητας των παιδιών, όμως, επιπλέον, εγκυμονούν έναν μεγαλύτερο «κίνδυνο»: πολλοί νέοι να βρίσκονται σε δυσαρμονία προς την κοινωνία στην οποία ανήκουν. Ακριβώς αυτή η ελευθερία, που έχει κερδίσει η οικογένεια και το άτομο – η χαλάρωση της κοινωνικής δομής – έφερε μαζί της το πρόβλημα των «προοδευτικών – αντικομφορμιστικών» ,ακόμα και των «αποξενωμένων-περιθωριακών» νέων. Άλλοι όμως θα υποστήριζαν ότι ακόμη δεν υπάρχει αρκετή ελευθερία επιλογής στη διαδικασία της κοινωνικοποίησης και της εκπαίδευσης.
Η οικογένεια, ως θεσμός, έχει δεχθεί κριτική σε διάφορα επίπεδα. Όσοι αντιτίθενται στο κοινωνικό και πολιτικό «κατεστημένο», οι φιλελεύθεροι, κατηγορούν την οικογένεια ότι με την κοινωνικοποίηση που επιδιώκει, ασκεί ρόλο καταπιεστικό. Αποδοκιμάζουν ρητά τον τρόπο με τον οποίο η οικογένεια λειτουργεί ως παράγοντας «κοινωνικού ελέγχου». Υποστηρίζουν ότι η μεταβίβαση από γενιά σε γενιά των κοινωνικών κανόνων συμπεριφοράς περιορίζει τη δυνατότητα επιλογής και την ελευθερία του ατόμου. Άλλοι επικριτές ακολουθούν μη-πολιτικοποιημένη γραμμή, αλλά, και αυτοί, εκφράζουν ανησυχία για διαταραχές στην ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού, εξαιτίας των εντάσεων που αποτελούν μέρος της σύγχρονης οικογενειακής δομής.
Εκείνο που είναι προφανές είναι ότι όλοι βρισκόμαστε στη δίνη των αξιολογικών-προσωπικών ιδεολογιών και εκτιμήσεων. Το «τι είναι σωστό» να μάθει να κάνει ένα παιδί καθορίζεται από τις ιδεολογικές και ηθικές εκτιμήσεις-αξίες – και, κατά συνέπεια, από τη συνείδηση – των γονέων του. Ως εκ τούτου, δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει καθόλου το γεγονός ότι ο «ιδανικός» τύπος γονέων, έχει να κάνει με «δημοκρατικές», «φιλελεύθερες» και «προσανατολισμένες στην επιτυχία» πρακτικές και το ιδανικό αποτέλεσμα μιας τέτοιας ανατροφής είναι η δημιουργία «επιτυχημένων», «δραστήριων», «διεκδικητικών» και «ανεξάρτητων» ατόμων. Με άλλα λόγια, η «ιδεολογία» που έχει ο καθένας μας για τα θέματα ανατροφής του παιδιού είναι, αναγκαστικά, αντανάκλαση όχι μόνο των πολιτισμικών ή εθνικών κανόνων ζωής, αλλά επίσης των στάσεών μας που διαμορφώνονται καθώς είμαστε μέλη ενός συγκεκριμένου στρώματος στη διάρθρωση της κοινωνίας.
διαβάστε επίσης: Πώς επιδρά ο Κορονοϊός στη ψυχολογία μας;
