Ιωάννα Τσάκωνα, Ψυχολόγος – Υγειονομικός Αξιωματικός ΕΛ.Α.Σ – Συγγραφέας παιδικών παραμυθιών (μητέρα 3 υπέροχων παιδιών) facebook: Ioanna Tsakona
Όλοι μας ανεξαιρέτως είναι μοιραίο να βιώσουμε όχι μόνο τη χαρά και το φως της ζωής αλλά και το αναπόφευκτο σκοτάδι της. Τι συμπεριλαμβάνει αυτό το σκοτάδι; Την απομυθοποίηση πολλών, τη φθορά, την αρρώστια, τη μοναξιά, την απώλεια, την έλλειψη νοήματος, τις οδυνηρές αποφάσεις και το θάνατο. Έτσι στις παραπάνω περιπτώσεις θα λέγαμε πως δεν έχει νόημα ο διαχωρισμός ανάμεσα σε θεραπευτές και θεραπευόμενους, αναλυτές και αναλυόμενους, χρήστες και προμηθευτές…Αυτό που φαίνεται να ταιριάζει καλά είναι η λέξη «συνοδοιπόροι». Σύμφωνα με τον αγαπημένο μου Irvin Yalom, o όρος αυτός καταρρίπτει τις διακρίσεις ανάμεσα σε «εκείνους» (τους πάσχοντες) και σε «εμάς» (τους θεραπευτές). Είμαστε, λοιπόν, όλοι στην ίδια «μοίρα» και κανένας άνθρωπος, όποια ιδιότητα και αν έχει, δεν είναι άτρωτος στις εγγενείς τραγωδίες της ύπαρξης. Σε όλο «το ταξίδι της ζωής» μας, λοιπόν, θα κληθούμε να έρθουμε αντιμέτωποι με καταστάσεις που ενέχουν την έννοια της απώλειας. Αυτά τα τελευταία μάλιστα χρόνια έχουμε γίνει μάρτυρες πολλών τέτοιων καταστάσεων, που μας επηρεάζουν βαθιά, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα.
Δυο από τους σημαντικότερους επιστήμονες που έχουν συμβάλλει ουσιαστικά στην απώλεια και στη διαχείριση του πόνου είναι η ψυχίατρος Elizabeth Kubler Ross, η οποία εισήγαγε το 1969 για πρώτη φορά τα «πέντε στάδια του πένθους» και η νοσηλεύτρια Cicely Saunders, η οποία ίδρυσε το 1967 στο Λονδίνο τον πρώτο ξενώνα, όπου ακόμα και σήμερα νοσηλεύονται άτομα, που βρίσκονται στο τελικό στάδιο της ζωής τους. Θα ήθελα σε αυτό το σημείο να τονίσω πως, όταν μιλάμε για πένθος, μιλάμε για μια απολύτως φυσιολογική και αναμενόνενη αντίδραση, η οποία έπεται της απώλειας και δεν εμπεριέχει τίποτε το παθολογικό όλο αυτό.
*μη ξεχάσεις να κάνεις ένα Like στη σελίδα μας στο facebook juniorsclub.gr —>ΕΔΩ
Τα πέντε στάδια, που μόλις προανέφερα και θα δουμε στην συνέχεια συνοπτικά, αποτελούν, λοιπόν, τις υγιείς ψυχικές αντιδράσεις ή αλλιώς τις συναισθηματικές εμπειρίες, που έρχονται στην επιφάνεια, καθώς το άτομο προσπαθεί να νοηματοδοτήσει την απώλεια. Το σημαντικότερο μέρος όλης της θεραπευτικής διαδικασίας αποτελεί η βίωση και η αποδοχή όλων των συναισθημάτων, που δημιουργεί η απώλεια. Αυτά τα στάδια του πένθους, εντούτοις, δε συνοδεύουν μόνο το θάνατο αλλά γενικότερα ό,τι έχει να κάνει με την απώλεια, όπως μια ασθένεια που σηματοδοτεί την απώλεια της υγείας μας, τον χωρισμό και την απώλεια των ονείρων μας, την απώλεια της εργασίας μας, ακόμα και τη γέννηση ενός παιδιού, που όσο χαρούμενη και αν είναι, στερεί την ελευθερία που είχε κάποιος εως τότε στη ζωή του ή την αποφοίτηση, που πάλι στερεί απο κάποιον τα ξέγνοιαστα χρόνια.. Η απώλεια εν ολίγοις είναι συνυφασμένη με την ίδια τη ζωή. Όλες οι αλλαγές εμπεριέχουν την απώλεια όπως και όλες οι απώλειες εμπεριέχουν την αλλαγή!
Ποια είναι αυτά τα πέντε στάδια;
1ο στάδιο : Άρνηση- Σοκ
«Δε μπορεί να συμβαίνει αυτό σε εμένα… Αποκλείεται…Δεν το πιστεύω…»
Η άρνηση είναι συχνά μια προσωπική άμυνα και βοηθά το άτομο να διαχειριστεί μόνο όσες πληροφορίες αντέχει και καθώς σταδιακά δυναμώνει ψυχικά, η άρνηση φθίνει και εξαφανίζεται, προκειμένου να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα.
2ο σταδιο : Θυμός
«Γιατί συμβαίνει αυτό σε εμένα; Τι μπορεί να έκανα ώστε να αξίζω κάτι τέτοιο; Είναι άδικο…»
Και αυτό είναι ένα απαραίτητο στάδιο για την όλη θεραπευτική διαδικασία. Ο θυμός αυτός στρέφεται απέναντι στην οικογένεια, στους φίλους, στο γιατρό και σε ανώτερες δυνάμεις, όπως είναι ο Θεός. Μετατίθεται προς πάσα κατεύθυνση. Όποιος θέλει πραγματικά να βοηθήσει κάποιον που βιώνει αυτον το θυμό, καλό είναι να προσπαθήσει να είναι ανεκτικός και να γνωρίζει ότι η έκφραση του θυμού οδηγεί σε ανακούφιση. Ο θυμός κρύβει τεράστιο πόνο, που οφείλεται στην όποια απώλεια και δείχνει την ένταση της αγάπης.
3ο στάδιο : Διαπραγμάτευση – Παζάρεμα
«Θα είμαι καλύτερος/η… Θα αλλάξω…Αν είχα κάνει…ίσως να μην είχε συμβεί το κακό…Κάνε να μη συμβεί και εγώ θα το ανταποδώσω με…»
Όλο αυτό είναι μια προσπάθεια αναβολής. Τα περισσότερα παζαρέματα γίνονται με το Θεό. Εδώ συνυπάρχουν τύψεις και ενοχές για όλα όσα θα μπορούσε, ενδεχομένως, το άτομο να κάνει διαφορετικά στο παρελθόν και δεν έκανε.
4ο στάδιο : Κατάθλιψη
«Είμαι τόσο λυπημένος, γιατί να προσπαθήσω να κάνω οτιδήποτε;…Δεν έχω ελπίδες…»
Εδώ το άτομο αρχίζει να συνειδητοποιεί σοβαρά την απώλεια, έρχεται σε επαφή με τα συναισθήματα της θλίψης, του πόνου, της αβεβαιότητας και του φόβου. Η αναγνώριση της απώλειας με άλλα λόγια συνάδει με τη φάση της κατάθλιψης. Πρόκειται είτε για αντιδραστική κατάθλιψη είτε για προπαρασκευαστική (υπολογισμός απωλειών που πρόκειται να έρθουν). Είτε η μια περίπτωση είτε η άλλη αποτελούν φυσιολογικές αντιδράσεις καθώς γνωρίζουμε το «αίτιο»…
5ο στάδιο : Αποδοχή
«Εντάξει, πονάει αλλά η ζωή συνεχίζεται… Έχω αποδεχθεί τη νέα πραγματικότητα…»
Το να φτάσει κανείς σε αυτό το στάδιο είναι ένα «δώρο». Δυστυχώς πολλοί άνθρωποι μένουν για χρόνια ολόκληρα στα προηγούμενα στάδια. Αυτη η φάση χαρακτηρίζεται απο την ηρεμία. Έχω αποδεχθεί αυτό που συνέβη και έτσι μπορώ, επιτέλους, να προχωρήσω μπροστά. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως αυτα τα στάδια δε διαδέχονται απαραίτητα το ένα το άλλο. Είναι σοφότερο να τα δούμε σα μερικές αντιδράσεις στα πλαίσια μιας ευρύτερης διαδικασίας.
Καλό, επιλογικά, να θυμόμαστε τα εξής :
Η ψυχική επούλωση της απώλειας γίνεται σταδιακά
Δεν υπάρχει σωστό ή λανθασμένο χρονικό πλαίσιο για την επίλυση του πένθους
Δίνουμε στον εαυτό μας τον απαραίτητο χώρο και χρόνο που έχει ανάγκη
Μιλάμε για το πως αισθανόμαστε
«Ακουμπάμε» σε ανθρώπους που εμπιστευόμαστε
Όλα τα συναισθήματα είναι δικαιολογημένα. Δεν υπάρχει ΤΙΠΟΤΕ παθολογικό στο πένθος και στον πόνο.
Θα ήθελα να κλείσω αυτο το κείμενο με τον Κ. Καρυωτάκη και την Ευγένεια απο την συλλογή Νηπενθή (1921).
Κάνε τον πόνο σου άρπα
Και γίνε σαν αηδόνι
και γίνε σα λουλούδι.
Πικροί όταν έλθουν χρόνοι,
κάνε τον πόνο σου άρπα
Και πέ τονε τραγούδι.
Μη δέσεις την πληγή σου
παρά με ροδοκλώνια.
Λάγνα σου δίνω μύρα
-για μπάλσαμο-και αφιόνια.
Μη δέσεις την πληγή σου ,
και το αίμα σου, πορφύρα.
Λέγε στους θεούς «να σβήσω!»
μα κράτα το ποτήρι.
Κλότσα τις ημέρες σου όντας
θα σου’ναι πανηγύρι.
Λέγε στους θεούς «να σβήσω!»
μα λέγε το γελώντας.
Κάνε τον πόνο σου άρπα.
Και δρόσισε τα χείλη
στα χείλη της πληγής σου.
Ένα πρωί, ένα δείλι,
κάνε τον πόνο σου άρπα
και γέλασε και σβήσου.
Είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε ένα παιδί που διεκδικεί τα δικαιώματά του;
