Πολλές φορές δεν είναι καθόλου εύκολο να αναγνωρίσουμε τα συναισθήματά μας. Κάντε μια παύση και αναρωτηθείτε… Πως νιώθω ακριβώς αυτή τη στιγμή; Πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται σε αυτή την ερώτηση και συχνά απαντάνε με «δεν ξέρω» ή με μια σκέψη όπως «Νιώθω ότι πρέπει να βρω δουλειά».
Αν και αυτή η δυσκολία φαίνεται αρκετά παράδοξη – αν υποθέσουμε ότι γνωρίζουμε τον εαυτό μας καλύτερα από τον καθένα – είναι τελείως κατανοητή γιατί εκ των πραγμάτων… τα συναισθήματα προκαλούν σύγχυση.
Τα ευχάριστα νέα για τα συναισθήματά μας:
Τα συναισθήματα που βιώνουμε μας παρέχουν πληροφορίες σε σχέση με όσα συμβαίνουν γύρω μας, μας δίνουν κίνητρο να αναλάβουμε δράση, μας αποτρέπουν από τον κίνδυνο, μας βοηθούν να πάρουμε αποφάσεις και να κατανοήσουμε καλύτερα τόσο τον εαυτό μας όσο και τους γύρω μας.
Τα όχι και τόσο ευχάριστα νέα:
Τα συναισθήματα είναι αρκετά πολύπλοκα. Κι αυτό γιατί μπορούμε να βιώσουμε επιμέρους και πολλές φορές αντιφατικά μεταξύ τους συναισθήματα την ίδια στιγμή.
Για παράδειγμα, μπορούμε να είμαστε χαρούμενοι αλλά και τρομαγμένοι με την καινούρια δουλειά ή θυμωμένοι και γεμάτοι ενοχές επειδή στεναχωρήσαμε κάποιον δικό μας. Τα πράγματα ίσως γίνονται ακόμη πιο περίπλοκα αν σκεφτούμε ότι τα βασικά μας συναισθήματα, αυτά που αντιπροσωπεύουν τους βαθύτερους φόβους μας αλλά και τις βασικές μας συναισθηματικές ανάγκες κρύβονται πίσω από άλλα δευτερογενή συναισθήματα. Ίσως έχετε δει κάποιον που δείχνει εξαγριωμένος όταν στην πραγματικότητα μπορεί να νοιώθει ντροπή να εκφράσει αυτό που τον έχει πληγώσει.
Πίσω στον χρόνο…
Στις περισσότερες οικογένειες τα θετικά συναισθήματα είναι πολύ πιο αποδεκτά από τα «αρνητικά» και ως εκ τούτου πολλές φορές οι γονείς προσπαθούν να βρουν μια λύση για τα συναισθήματα των παιδιών αντί να τα βοηθήσουν να εστιαστούν στην εμπειρία τους προκειμένου να την κατανοήσουν.
Όλοι μας έχουμε ακούσει μηνύματα – λύσεις σ’ ένα συναίσθημα όπως:
«Δεν χρειάζεται να φοβάσαι», «Μην ανησυχείς! Όλα καλά θα πάνε!», «Μην στεναχωριέσαι! Το κεφάλι ψηλά!», «Μην κλαις!», «Δεν χρειάζεται να αγχώνεσαι».
Στα παραπάνω μηνύματα, ένα παιδί θα προσπαθήσει να ακούσει την οδηγία και θα αναζητήσει τον τρόπο που θα πάει παρακάτω, στην επόμενη δραστηριότητα βάζοντας όμως στην άκρη ένα συναίσθημα και οικοδομώντας έναν κανόνα σχετικά με τον τρόπο που – πρέπει ή δεν πρέπει –να αισθάνεται.
Παρότι αυτές οι προσπάθειες των γονιών είναι συνήθως καλοπροαίρετες και στόχο έχουν να ανακουφίσουν ένα παιδί από την αναστάτωση, στην πραγματικότητα τέτοιες εκλογικεύσεις το βλάπτουν καθώς παρακάμπτουν τις συναισθηματικές του ανάγκες και απορρίπτουν ως μη σημαντική τη βαθύτερη και πιο προσωπική πτυχή της ταυτότητάς του που είναι τα συναισθήματα.
Το μήνυμα που παίρνει τελικά ένα παιδί είναι πως οι ανάγκες του και το ίδιο δεν είναι σημαντικά και μαθαίνει να αποκλείει από τη σκέψη του πληροφορίες που έχουν να κάνουν με την ξεχωριστή προσωπικότητά του και τις προτιμήσεις του.
Το «Μην κλαις!» είναι διαφορετικό από το «Κλαις γιατί τρόμαξες ότι θα χτυπήσεις επειδή έπεσες από το ποδήλατο» ακριβώς επειδή ένα παιδί χρειάζεται να μάθει να κατανοεί τον εσωτερικό του κόσμο.
Στο σήμερα…
Τελικά, όλη αυτή η προσπάθεια καταπίεσης, εκλογίκευσης και ελέγχου των «αρνητικών» συναισθημάτων φέρνει στο παρόν ενήλικες που:
- ασκούν κριτική στα δικά τους συναισθήματα αλλά και των άλλων
- φοβούνται μήπως χάσουν τον έλεγχο
- δεν θέλουν να θυμώσουν και να απογοητεύσουν τους άλλους
- μπαίνουν ως επί το πλείστον σε ανισότιμες σχέσεις
- νιώθουν ανεπαρκείς
- δυσκολεύονται να αντλήσουν ικανοποίηση από τη ζωή
Αν σας αγγίζουν σε προσωπικό επίπεδο οι παραπάνω δυσκολίες ίσως αναβιώνετε πια ένα παρελθόν με τις οδηγίες για τη ζωή που σας δόθηκαν όταν ήσασταν παιδιά. Το να έρθετε σε επαφή με ένα συναίσθημα είναι τελείως διαφορετικό από το να επιτρέψετε σε αυτό το συναίσθημα να επηρεάσει τη συμπεριφορά σας με υπονομευτικό τρόπο. Μπορείτε να είστε πληγωμένοι χωρίς να θυματοποιείστε, θυμωμένοι χωρίς να γίνεστε επικριτικοί με τους άλλους, φοβισμένοι χωρίς την ανάγκη να κρυφτείτε.
Καλώς ή κακώς, όλα τα συναισθήματα, ακόμη και τα πιο δύσκολα, είναι σημαντικά και αλληλένδετα μεταξύ τους και όταν παίρνουμε μια απόσταση επιλεκτικά από τον θυμό, τη λύπη και τους φόβους μας χάνουμε παράλληλα την ικανότητα να αισθανθούμε αυθεντικά ευτυχισμένοι.
Το άρθρο υπογράφει ο Βασίλης Καραβασίλης είναι MSc Ψυχολόγος / Ψυχοθεραπευτής & συνεργάτης του Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου – Πολυχώρου Animus Corpus
(*Περισσότερες πληροφορίες για τις παροχές υπηρεσιών του Animus Corpus, καθώς και για το βιογραφικό του Ψυχολόγου, στην ιστοσελίδα www.animuscorpus.gr)
