Πανελλήνιες εξετάσεις: Οδηγίες προς τους γονείς

της Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας – Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνης Αλεβίζου

Με το άρθρο μου αυτό απευθύνομαι στους γονείς των εφήβων που είναι υποψήφιοι στις Πανελλήνιες εξετάσεις. Θεωρώ όμως σημαντικό το να απευθυνθώ και σε εσάς τους γονείς, γιατί οι «οδηγίες προς υποψηφίους» δεν είναι δυνατό να λειτουργήσουν χωρίς «οδηγίες προς γονείς».

Θα σας προτείνω τι να κάνετε και τι να μην κάνετε απο τώρα ως τις εξετάσεις, όπως επίσης και  κατά τη διάρκεια των εξετάσεων, προκειμένου να διαχειριστείτε το άγχος σας και να παρέχετε την κατάλληλη υποστήριξη στα παιδιά σας. Γνωρίζετε φυσικά ότι οι  έφηβοι χρειάζονται την υποστήριξή σας. Οφείλω όμως να σας επισημάνω ότι συχνά η αγχώδης υποστήριξη έχει καταναγκαστικά στοιχεία που αντί να λειτουργούν θετικά, δημιουργούν επιπλέον πίεση στο άτομο που καλείται να ανταποκριθεί σε μία πρόκληση. Είναι δηλαδή πιθανό, άθελά σας, να ενισχύετε το άγχος του παιδιού σας, αντί να το κατευνάζετε. Γι’ αυτό και θα σας ζητήσω να στραφείτε προς τον εαυτό σας, να διερευνήσετε τον δικό σας εσωτερικό κόσμο, τα δικά σας συναισθήματα, τις δικές σας σκέψεις, τις δικές σας προσδοκίες και τις δικές σας αντιλήψεις για τις Πανελλήνιες εξετάσεις και, ανάλογα με το τι θα ανακαλύψετε, να υιοθετήσετε μια νέα οπτική στην υποστήριξή σας, αν κρίνετε ότι αυτό είναι απαραίτητο.

Επειδή μέσα από την ιδιότητα της αναπτυξιακής ψυχολόγου γνωρίζω ότι η αναπτυξιακή πορεία των ατόμων και των σημαντικών τους σχέσεων δεν είναι τυχαία, θα ανατρέξω για λίγο στο παρελθόν, προκειμένου να σας βοηθήσω να ανακαλύψετε τις κρίσιμες διαστάσεις που διαμορφώνουν στο παρόν τη στάση σας απέναντι στις τελικές εξετάσεις και κυρίως την αλληλεπίδραση αυτής της στάσης με την ανταπόκριση του παιδιού σας σε αυτές.

Δοκιμάστε λοιπόν να απαντήσετε στο παρακάτω ερώτημα: Πώς έχει ως τώρα κινηθεί η μαθησιακή πορεία του παιδιού σας ως προς τα κίνητρα, την επένδυσή του και τις επιδόσεις του; Αυτές είναι ξεχωριστές διαστάσεις που εμπεριέχονται στον μαθητικό ρόλο και που διαμορφώνονται σταδιακά μέσα από την αλληλεπίδραση μαθητή, σχολείου και οικογένειας από τα πρώτα σχολικά χρόνια. Πώς διαχειριστήκατε τη σχέση του παιδιού σας με το σχολείο από τα πρώτα σχολικά χρόνια του μέχρι και σήμερα; Θα μου επιτρέψετε να μαντέψω  ότι αν επιχειρήσατε να καλλιεργήσετε κίνητρα για το σχολείο με πιεστικό τρόπο, αυτή τη στιγμή έχετε απέναντί σας – και όχι δίπλα σας – έναν έφηβο χωρίς ενδιαφέρον για το σχολείο. Όσο και αν σας φαίνεται απίθανο, αυτή η κατάσταση είναι αναστρέψιμη. Μάλιστα, αυτή η περίοδος της ζωής που φέρνει τους εφήβους κοντά στην ενηλικίωση είναι κατά τη γνώμη μου η πλέον κατάλληλη για τον επαναπροσδιορισμό των κινήτρων με τρόπο που να έχει περιεχόμενο και νόημα για το ίδιο το νεαρό άτομο. Ποτέ δεν είναι αργά φυσικά για να επαναπροσδιορίσετε τον ρόλο σας, ώστε να αντιστοιχεί στη φάση ζωής που βρίσκεται το παιδί σας. Η πίεση δε λειτούργησε στο παρελθόν και δεν έχετε κανένα λόγο να πιστεύετε ότι είναι δυνατό να λειτουργήσει στο παρόν ή στο μέλλον. Απαγκιστρωθείτε λοιπόν από τον ρόλο εξουσίας όπου έχετε παγιδευτεί και προσεγγίστε το παιδί σας ως συνεργάτης του στην προσπάθειά του να ορίσει τις επιλογές του και να βρει τι του ταιριάζει ως ακαδημαικός και επαγγελματικός προσανατολισμός.

Σας υπενθυμίζω ότι στην παραγματικότητα δεν υπάρχει «αποτυχία». Αν το παιδί σας δεν έχει επενδύσει με επάρκεια στην προετοιμασία για τις εξετάσεις, αυτό το γεγονός από μόνο του σημαίνει πολλά. Σημαίνει ότι θα αναζητήσει επιλογές ανεξάρτητες από τον δρόμο που ανοίγουν οι Πανελλήνιες. Είναι πολύ περιοριστική η πεποίθηση τόσο για τους εφήβους, όσο και για τους κοντινούς τους ενήλικες, ότι οι Πανελλήνιες είναι μονόδρομος. Στη ζωή ανοίγονται πολλοί δρόμοι και το ζητούμενο είναι να επειλέγουμε αυτούς που μας ταιριάζουν. Συζητήστε με το παιδί σας, δώστε του χώρο να σας εκφράσει προσδοκίες και επιθυμίες για τη ζωή του και το μέλλον του. Αν πιστεύετε ότι δεν έχει καθόλου κίνητρα, τότε πρέπει να αναζητήσετε το αίσθημα ματαίωσης που υποκρύπτεται στην έλλειψη κινήτρου και να υποστηρίξετε το παιδί σας στην αποκατάσταση του θετικού αισθήματος για τον εαυτό του. Οι επιθυμίες και οι προσδοκίες θα προκύψουν ως έκφραση του θετικού αισθήματος για τον εαυτό που αντανακλάται ως θετικό αίσθημα για τον κόσμο και τη θέση μας μέσα σε αυτόν.

Αν το παιδί σας είναι κινητοποιημένο, προετοιμασμένο και αγχωμένο, επίσης χρειάζεται να δείτε πολύ προσεκτικά τον ρόλο σας στην υποστήριξή του. Αν μπορούσατε να μετρήσετε το άγχος σας, ποιο νούμερο από το 1ως το 10 θα αντιπροσώπευε το βαθμό του δικού σας άγχους; Ένας βαθμός άγχους είναι φυσικά αναμενόμενος όταν τα κοντινά μας πρόσωπα καλούνται να αντιμετωπίσουν μια σημαντική πρόκληση. Αν η βαθμολογία με την οποία ορίζετε το άγχος σας όμως ξεπερνά το 5, τότε οφείλετε να γνωρίζετε ότι αυτό το άγχος είναι μεταδοτικό με  άμεσους και έμμεσους τρόπους και ότι οφείλετε να το διαχειριστείτε προκειμένου να μην επιβαρύνετε τον έφηβο με αυτό.

Πολλοί γονείς μού λένε ότι προσπαθούν να μην δείχνουν το άγχος τους στα παιδιά τους και κατά κάποιο τρόπο υποφέρουν σιωπηλά. Καλό είναι φυσικά να προστατεύουμε τα παδιά μας από τα δικά μας πιεστικά συναισθήματα, μόνο που αυτή η προστασία δε λειτουργεί μέσω της απόκρυψης. Η απόκρυψη στις κοντινές μας σχέσεις μεταδίδει μηνύματα ανασφάλειας στους γύρω μας. Σκεφτείτε λοιπόν με ποιον ή ποιους τρόπους έχετε μεταδώσει το άγχος σας στο παιδί σας, ακόμα και αν πιστεύατε ότι το είχατε πολύ καλά καλυμμένο κάτω από μια πλαστή ψυχραιμία.

Τι να κάνετε; Να αναζητήσετε την αυθεντική ψυχραιμία που θα σας επιτρέψει να είστε δίπλα στο παιδί σας, χωρίς να υποφέρετε. Και πώς θα αναζητήσετε την ψυχραιμία που χρειάζεστε; Μέσα από την αποστασιοποίηση και τη ρεαλιστική εκτίμηση των καταστάσεων. Με ποιον τρόπο έχετε επενδύσει στις Πανελλήνιες εσείς οι γονείς; Μέσα από το σκεπτικό ότι είναι μονόδρομος για μια επιτυχημένη πορεία ζωής; Ακόμα, τι σημαίνει για εσάς τους γονείς επιτυχημένη ζωή; Τι σήμαιναν για εσάς οι τελικές εξετάσεις όταν ήσασταν στην ηλικία του παδιού σας; Πώς ανταποκριθήκατε σε αυτές; Πώς λειτούργησε ο ρόλος των δικών σας γονιών τότε; Γυρνώντας προς τα πίσω, τι θα θέλατε να είχαν κάνει διαφορετικά οι γονείς σας; Τι θα θέλατε να είχατε κάνει εσείς διαφορετικά; Αν αποτύχατε στις εξετάσεις, οφείλετε να διαχειριστείτε το δικό σας συναίσθημα και το περιεχόμενο που εσείς δίνετε στην έννοια της αποτυχίας, ώστε να μη μεταδίδετε άθελά σας στο παιδί σας ένα αίσθημα απωθημένου το οποίο μπορεί να αποκατασταθεί μόνο μέσα από τη δική του επιτυχία. Αυτή η διεργασία θα είναι χρήσιμη και για την εκτίμηση της δικής σας οπτικής για τη ζωή και για την αναθεώρησή της αν διαπιστώνετε ότι είναι περιοριστική. Βλέπετε τη ζωή ως μια σειρά από επιτυχίες και αποτυχίες; Ή ως μια διεργασία που καθορίζεται από τη δική μας θετική συμμετοχή και που διαμορφώνεται από την ανταπόκρισή μας σε θετικές και αρνητικές περιστάσεις; Το ζητούμενο και για εσάς και για το παιδί σας είναι, κατά τη γνώμη μου, η δημιουργία συνθηκών που καλλιεργούν την ψυχική ανθεκτικότητα.

Το διάστημα από τώρα ως τις Πανελλήνιες είναι το παρόν σας. Πιστεύω ότι σε καμία περίπτωση και για κανέναν λόγο δεν αξίζει να θυσιάζουμε το παρόν μας στο βωμό του παρελθόντος ή στο βωμό του μέλλοντος. Το άγχος, ο φόβος και η ανασφάλεια, είτε μας κρατούν εγκλωβισμένους στο παρελθόν  με σκέψεις για τις διαφορετικές επιλογές που θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει και δεν κάναμε, είτε μας προσγειώνουν στο μέλλον με το ακατάλληλο όχημα των καταστροφολογικών σεναρίων.

Μην ανακυκλώνετε το παρελθόν. Αν το παιδί σας μπορούσε να είχε διαχειριστεί καλύτερα τον χρόνο του και δεν το έκανε, αυτό είναι ένα γεγονός που δεν αλλάζει. Με το να ανακυκλώνετε τη συζήτηση γύρω από το παρελθόν, όχι μόνο δεν βοηθάτε, αλλά αντίθετα επιβαρύνετε τη μεταξύ σας σχέση με συναισθήματα πικρίας και θυμού και μπαίνετε σε μια αδιέξοδη διαδικασία αναμέτρησης δυνάμεων με το παιδί σας. Όσο για το μέλλον, δοκιμάστε να το σκεφτείτε, να το φανταστείτε και να το οραματιστείτε μέσα σε πιο ευρύ πλαίσιο από αυτό των εξετάσεων. Μην παγιδεύεστε στο αδιέξοδο σκεπτικό που επικεντρώνει σε ένα και μοναδικό γεγονός ως το καθοριστικό γεγονός της ζωής.

Σκεφτείτε για λίγο τη δική σας ζωή. Μπορείτε να απομονώσετε ένα γεγονός ως το απόλυτα καθοριστικό γεγονός για τη ζωή σας; Μαντεύω ότι η απάντησή σας είναι μάλλον αρνητική. Αν απομονώνετε κάποιο γεγονός ως  απόλυτα καθοριστικό, θα πρέπει να αναλογιστείτε για ποιον λόγο κάνετε αυτή την αφαίρεση. Ακόμα και τα τραυματικά γεγονότα δεν καθορίζουν τη ζωή μας με αναπότρεπτο τρόπο. Αυτό που καθορίζει τη ζωή μας είναι η ανταπόκρισή μας σε τραυματικές εμπειρίες και όχι οι ίδιες οι εμπειρίες μας.

Από τώρα ως τις εξετάσεις λοιπόν φροντίστε το παιδί σας και τη μεταξύ σας σχέση, χωρίς να επικεντρώνετε στο μέλλον και στον τελικό στόχο. Αντί γι αυτό, σας προτείνω να επικεντρώσετε στην διεργασία. Στη διεργιασία που εκτυλίσσεται μέσα από την προσπάθεια του παιδιού σας να ανταποκριθεί σε μία πρόκληση της ζωής. Χρησιμοποιείστε αυτή τη διεργασία ως ευκαιρία για να ισχυροποιήσετε τη μεταξύ σας σχέση. Σκεφτείτε και εντοπίστε τι χρειάζεται να κάνετε για να επιτρέψετε στο παιδί σας να σας δει ως σύμμαχο και συνεργάτη.

Μην παρεμβαίνετε πιεστικά. Δώστε του το περιθώριο να οργανώσει το χρόνο και το διάβασμά του αυτόνομα. Εμπιστευθείτε τον/την έφηβο και αφήστε του το περιθώριο να σας μιλήσει ο ίδιος για τις ανάγκες του και για το πώς θα ήθελε να τον υποστηρίξετε. Δε χρειάζεται να αναλαμβάνετε πρωτοβουλίες που δεν έχουν νόημα για τον ίδιο.

Κάντε του παρέα, αν θέλει. Είναι πιθανό να αναζητήσει την παρέα σας, αν η παρέα σας τον χαλαρώνει. Συζητήστε μαζί του για ζητήματα γενικά, ουσιαστικά, συναισθηματικά και όχι αποκλειστικά για το θέμα των εξετάσεων. Αφήστε στην άκρη την αναζήτηση σχολών και το μέτρημα μονάδων και τα πιθανά σενάρια για το πού μπορεί να βρίσκεται σε λίγους μήνες από τώρα. Αναρωτηθείτε τι θα κάνατε για έναν ενήλικο φίλο σας, για ένα κοντινό και αγαπημένο σας πρόσωπο που χρειαζόταν τη βοήθειά σας και κάντε κάτι παρόμοιο για το παιδί σας. Αν βλέπετε ότι λειτουργεί αυτοκαταστροφικά, μιλήστε του γι’ αυτό. Θυμηθείτε όμως ότι οι συμπεριφορές και οι στάσεις ζωής ποτέ δεν αλλάζουν μέσω εξαναγκασμού. Βοηθήστε τον/την έφηβο να οριοθετήσει σωστά και κατάλληλα τον εαυτό του και να επικεντρωθεί με δημιουργικό τρόπο στους στόχους του.

Αν ο ίδιος ο έφηβος εκδηλώνει αυξημένο άγχος, μη γίνεστε συμμέτοχοι σε αυτό προσθέτοντας και τις εκδηλώσεις του δικού σας άγχους. Αποστασιοποιηθείτε, ώστε να βοηθήσετε και τον ίδιο να αποστασιοποιηθεί από τις έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις που μπορεί να τον παγιδεύσουν σε καταστροφολογικά σενάρια. Μη μετράτε μαζί του τις μέρες και τις ώρες για τις εξετάσεις σαν να πρόκειται για καταδίκη. Εσείς ως ενήλικες οφείλετε να έχετε κατά νου ένα ευρύτερο πλαίσιο ζωής στο οποίο ο χρόνος μετράει πιο σύνθετα και πιο πλούσια από ότι ορίζει ένα συγκεκριμένο γεγονός.

Τις μέρες των εξετάσεων βοηθήστε τον/την πρακτικά, επιδοθείτε μαζί του/της στην επίλυση προβλημάτων με τον τρόπο που ο ίδιος δηλώνει ότι σας χρειάζεται. Θέλει βοήθεια στη μετακίνηση, στο πρωινό ξύπνημα, στην ετοιμασία του πρωινού;  Ό,τι σας ζητήσει ο ίδιος, προφέρετέ του το όπως θα κάνατε για οποιοδήποτε δικό σας άνθρωπο που βρίσκεται σε ανάκγη και ζητά την υποστήριξή σας. Την υποστήριξη αυτήν όμως προσέξτε να μην την επενδύσετε με μια υπερβολική συναισθηματική φόρτιση που να ταυτίζει λανθασμένα την ζωή του παιδιού σας  με τη δική σας ζωή.

Τέλος, οφείλω να σας επισημάνω ότι είναι απλουστευτικά αφελές να θεωρούμε ότι όλη η ζωή και το μέλλον κάποιου είναι δυνατό να «κρίνεται» από ένα και μοναδικό γεγονός. Απομακρυνθείτε λοιπόν από αυτήν την ισοπεδωτική λογική – που καλλιεργείται και ενισχύεται από τη μαζική κουλτούρα της χώρας μας – και παρακινήστε και το παιδί σας, μέσα από το δικό σας παράδειγμα, να αντιληφθεί τη ζωή με πιο ρεαλιστικούς και ολιστικούς όρους, με τους όρους που εκφράζουν τον πλούτο και την πολυπλοκότητά της στην οποία καλούμαστε να ανταποκριθούμε σε κάθε αναπτυξιακή φάση που διανύουμε.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

πηγή

Η συμφωνία των γονιών για την ανατροφή προστατεύει την ψυχική υγεία των παιδιών

13 μέθοδοι πειθαρχίας στην εφηβεία!