Οι οπτικές ψευδαισθήσεις μας δείχνουν ότι δεν έχουμε πάντα άμεση αίσθηση της πραγματικότητας. Μπορούν επίσης να μας δώσουν πληροφορίες για το πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος, όταν «ερμηνεύει» τα οπτικά ερεθίσματα που λαμβάνει από το ορατό περιβάλλον.
Πράγματι, η επεξεργασία που συμβαίνει στον εγκέφαλο είναι η απαρχή για πολλές ψευδαισθήσεις. Αντί να μεταδίδει τα οπτικά ερεθίσματα από τα μάτια μας σε σχεδόν ακατέργαστη μορφή σαν μια κάμερα, ο εγκέφαλος προσπαθεί να προσδιορίσει/ερμηνεύσει τι είναι στην πραγματικότητα αυτό που λαμβάνει ως οπτική πληροφορία: ποια είναι τα σχήματα και τα αντικείμενα μπροστά του;
Και για να το κάνει αυτό βασίζεται σε πρότερες εμπειρίες και γνώσεις. Όταν οι πληροφορίες που εισέρχονται στο μάτι είναι «διφορούμενες», ο εγκέφαλος πρέπει να κάνει “υπολογισμένες εικασίες” βάσει αυτών των πρότερων εμπειριών του.
Η ψευδαίσθηση με το φύλο του εικονιζόμενου προσώπου
Σε αυτή την ψευδαίσθηση από τον Ρίτσαρντ Ράσελ, του οποίου η σχετική μελέτη δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Perception, το ίδιο πρόσωπο φαίνεται να ανήκει σε γυναίκα, όταν ο τόνος του δέρματος γίνεται ελαφρύτερος (αριστερή εικόνα) και σε άντρα, όταν ο τόνος του δέρματος γίνεται πιο σκοτεινός (δεξιά εικόνα).
Είναι, ωστόσο, ακριβώς το ίδιο πρόσωπο!
Η ψευδαίσθηση λειτουργεί επειδή η αλλαγή του τόνου της επιδερμίδας επηρεάζει την αντίθεση (contrast) του προσώπου, δηλαδή τονίζει διαφορετικές σκιάσεις ανάμεσα στα πιο σκοτεινά μέρη του προσώπου (χείλη και τα μάτια) και τα ελαφρύτερα μέρη (το δέρμα).
Πολύ λίγοι αντιλαμβάνονται ότι η αντίθεση (contrast) στο χρώμα του προσώπου αποτελεί καθοριστικό χαρακτηριστικό του κάθε φύλου, αλλά στην πραγματικότητα η αντίθεση είναι κατά μέσο όρο υψηλότερη στις γυναίκες από ό, τι στους άντρες.
Ακόμη και χωρίς συνειδητά να το γνωρίζουμε, ο εγκέφαλός μας είναι προσαρμοσμένος στη διαφορά στην αντίθεση μεταξύ των δύο φύλων και έτσι η αντίθεση είναι ένα πράγμα που ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί για να προσδιορίσει το φύλο. Όταν αφαιρούνται άλλα στοιχεία από το οπτικό ερέθισμα, αυτή η αντίθεση μένει να είναι ο καθοριστικός παράγοντας, για να «αποφασίσει» ο εγκέφαλος αν το πρόσωπο που αντικρίζει είναι άντρας, ή γυναίκα.
