από την Κατερίνα Βασιλοπούλου, νηπιαγωγό
Λόγος είναι η ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει και να χρησιμοποιεί λεκτικά σύμβολα για να οργανώνει τη σκέψη του και να επικοινωνεί με τα άλλα άτομα.
Ο λόγος χωρίζεται σε δυο μέρη, στο δεκτικό(το άτομο δέχεται πληροφορίες από το περιβάλλον) και στο εκφραστικό(το άτομο εκφράζει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του προς το περιβάλλον).
Η γλωσσική ανάπτυξη είναι η σταδιακή διαδικασία κατάκτησης του γλωσσικού συστήματος από το παιδί και διαρκεί από την γέννηση του μέχρι την ηλικία των 10-12 ετών.
Κάθε παιδί κατακτά τα στάδια γλωσσικής ανάπτυξης με δικό του ρυθμό, έτσι αν το παιδί σας έχει καθυστερήσει λίγο να κατακτήσει κάποιο στάδιο, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας, αν όμως παρατηρήσετε κάποια διαταραχή λόγου, τότε είναι απαραίτητο να απευθυνθείτε σε ειδικό.
Τα στάδια γλωσσικής ανάπτυξης είναι:
0-6 μηνών, το βρέφος προσλαμβάνει όλα τα γλωσσικά ερεθίσματα του περιβάλλοντός του, εκφράζει τα αιτήματα του με το κλάμα, χαμογελά όταν του μιλάνε και εκφράζει ευχαρίστηση με φωνές που δηλώνουν ικανοποίηση.
Στο τρίτο μήνα, παράγει διάφορους ήχους που μοιάζουν με τον ανθρώπινο λόγο, όμως δεν έχουν συγκεκριμένο περιεχόμενο, ούτε μεταδίδουν κάποιο μήνυμα. Η αναπαραγωγή αυτών των ήχων ονομάζεται ψέλλισμα ή βάβισμα(διαρκεί ως τον δέκατο μήνα), που δεν είναι ομιλία, αλλά η επανάληψη συλλαβών και είναι μια έμφυτη αντίδραση των μωρών.
6-12 μηνών, το παιδί αντιλαμβάνεται το ναι και το όχι, μιμείται ήχους, έχει εκφραστικό λεξιλόγιο από 1-3 λέξεις, αλλά κατανοεί πολύ περισσότερες, το βάβισμα συνεχίζεται.
12-18 μηνών, το λεξιλόγιο του παιδιού αυξάνεται, λέει μια λέξη, αλλά εννοεί μια πρόταση(π.χ. λέει τη λέξη γάλα και εννοεί ‘θέλω να πιω γάλα’), αυτό το είδος ομιλίας ονομάζεται συγκριτικός λόγος, δηλαδή το παιδί περιορίζει σε μια λέξη το περιεχόμενο μιας πρότασης.
Το παιδί κατανοεί όλα όσα του λέμε και αντιδρά άμεσα και είναι σημαντικό να του μιλάμε καθαρά, όχι μωρουδίστικα και να επαναλαμβάνουμε σωστά τις λέξεις σε λάθη του παιδιού(π.χ. το παιδί λέει λάλα αντί για γάλα, τότε εμείς πρέπει να το ρωτήσουμε, ‘θέλεις γάλα;’).
18-24 μηνών, το παιδί λέει μια πρόταση με 3 λέξεις, η πρόταση είναι σύντομη και περιεκτική και αυτό το είδος λόγου ονομάζεται τηλεγραφικός λόγος. Το παιδί κατανοεί καθετί που του λέμε, αναγνωρίζει και ονομάζει αντικείμενα και ως 2 ετών γνωρίζει γύρω στις 100 λέξεις, ανάλογα το περιβάλλον που μεγαλώνει(δηλ. πόσα ερεθίσματα δέχεται).
2-3 ετών, στο τρίτο χρόνο το λεξιλόγιο έχει αυξηθεί γύρω στις 800 λέξεις, το παιδί κάνει προτάσεις με 5-6 λέξεις, χρησιμοποιεί σωστά βασικούς γραμματικούς κανόνες της μητρικής του γλώσσας, χρησιμοποιεί ενικό και πληθυντικό, αρνητικό και ερωτηματικό τύπο και θέλει να ικανοποιήσει την περιέργειά του, γι’ αυτό ρωτάει συνέχεια γιατί, που, πως κ.λ.π. και εμείς πρέπει να απαντάμε πρόθυμα.
3-4 ετών, το παιδί χρησιμοποιεί 1.500 λέξεις, η άρθρωσή του έχει εξελιχθεί σε ικανοποιητικό βαθμό, φτιάχνει πρόταση με 10 λέξεις και εκφράζεται άνετα.
Κατά τον παιδοψυχολόγο J. Piaget, στο τέταρτο έτος εμφανίζεται ο εγωκεντρικός λόγος, που το παιδί μιλάει, χωρίς να λαμβάνει υπόψη του τα σχόλια και τη γνώμη των άλλων.
5-7 ετών, προς το τέλος του πέμπτου έτους, σύμφωνα με τον J. Piaget, το παιδί χρησιμοποιεί τον κοινωνικοποιημένο λόγο, δηλαδή ανταλλάσσει απόψεις με άλλα άτομα, το λεξιλόγιο του αυξάνεται γύρω στις 3.000 λέξεις, χρησιμοποιεί ορθά γραμματικούς, συντακτικούς κανόνες, επιρρήματα και παροντικούς, παρελθοντικούς, μελλοντικούς χρόνους.
8-10 ετών, εξωτερίκευση σκέψεων, η χρήση ρηματικών χρόνων γίνεται με ευχέρεια, το παιδί ανακαλεί γεγονότα από τη μνήμη του και τα περιγράφει με ορθή χρονολογική σειρά.
10-12 ετών, στην περίοδο αυτή η γλωσσική εξέλιξη έχει ολοκληρωθεί και το παιδί χρησιμοποιεί τη γλώσσα χωρίς καμιά δυσκολία.
Το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει ένα παιδί, παίζει σπουδαίο ρόλο στη γλωσσική του ανάπτυξη. Ένα περιβάλλον πλούσιο σε οπτικά και γλωσσικά ερεθίσματα βοηθάει το παιδί να αποκτήσει πλούσιο λεξιλόγιο και να εκφράζεται με μεγαλύτερη άνεση.
Οι γονείς που μιλάνε συνεχώς στο παιδί, ασχολούνται μαζί του, του προσφέρουν πολλές δραστηριότητες (όπως παιχνίδι, ανάγνωση βιβλίων, διάλογο, τραγούδια κ.α.), το βοηθούν να μιλήσει πιο γρήγορα και άνετα.
