Τα trends της ημέρας: Ημέρα Μνήμης Πεσόντων Αστυνομικών – Παγκόσμια Ημέρα Νεφρού

Από το 2006 η δεύτερη Πέμπτη κάθε Μαρτίου (9 Μαρτίου 2023) έχει θεσπιστεί ως Παγκόσμια Ημέρα Νεφρού. Η πρωτοβουλία ανήκει στη Διεθνή Εταιρεία Νεφρολογίας και τη Διεθνή Ένωση Νεφρολογικών Ιδρυμάτων, προκειμένου να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινή γνώμη για την σπουδαιότητα της υγείας των νεφρών και την Χρόνια Νεφρική Νόσο (ΧΝΝ). Το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Νεφρού για το 2021 είναι: «Ζώντας καλά με τις νόσους των νεφρών».

Στην Ελλάδα την Παγκόσμια Ημέρα Νεφρού υποστηρίζει η Ελληνική Νεφρολογική Εταιρεία, η οποία ιδρύθηκε το 1970 και, ως μη κερδοσκοπική εταιρεία, στοχεύει στην υποστήριξη και την ανάπτυξη της Νεφρολογίας, τη διενέργεια ερευνητικών μελετών, τη συνέχιση της ιατρικής εκπαίδευσης, την επαγγελματική υποστήριξη των μελών της και την ενημέρωση σχετικά με τις νεφρικές παθήσεις.

Σε 5η αιτία θανάτου, από 8η που είναι σήμερα, αναμένεται να εξελιχθεί τη δεκαετία του 2040 η Χρόνια Νεφρική Νόσος (ΧΝΝ), μια «σιωπηρή» νόσος, που δεν δίνει συμπτώματα ακόμη κι όταν κάποιος έχει χάσει μέχρι και το 90% της νεφρικής λειτουργίας του. Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Επιτροπής για την Παγκόσμια Ημέρα Νεφρού 2023 (9 Μαρτίου), περισσότεροι από 850 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ζουν με Νεφρική Νόσο, αλλά δυστυχώς η συντριπτική πλειονότητα δεν το γνωρίζει. Ταυτόχρονα, πάνω από δύο εκατομμύρια άνθρωποι στην υφήλιο βρίσκονται σε θεραπεία υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας, κυρίως με αιμοκάθαρση ή έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση νεφρού. Εξάλλου σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Νεφρολογικής Εταιρείας (ΕΝΕ), στην Ελλάδα περίπου το 10% του ενήλικου πληθυσμού πάσχει από Χρόνια Νεφρική Νόσο (ΧΝΝ), δηλαδή 1.000.000 Έλληνες εμφανίζουν προβλήματα με τους νεφρούς. Από αυτούς, το 10% (100.000 άτομα) εμφανίζει αρκετά σοβαρά προβλήματα, ενώ 13.000 υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση.

Τα παραπάνω στοιχεία παρουσιάστηκαν στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Νεφρού 2023, το φετινό μήνυμα της οποίας είναι: «Υγεία των Νεφρών για Όλους: Προετοιμασία για το αναπάντεχο, υποστήριξη του ευάλωτου». Με το μήνυμα αυτό, καλείται η παγκόσμια κοινότητα να αναλάβει δράση, για την υιοθέτηση των απαιτούμενων πολιτικών πρόληψης και θεραπείας, ώστε όλοι οι ασθενείς με ΧΝΝ να έχουν πρόσβαση στην κατάλληλη περίθαλψη και θεραπεία. Κατά τη διάρκεια των πρόσφατων καταστροφικών γεγονότων (πανδημία, πολεμικές συρράξεις, σεισμοί), αποδείχθηκε ότι πολλές φορές οι ασθενείς με ΧΝΝ δεν είχαν τη δυνατότητα αυτή.

Νεφροί και Χρόνια Νεφρική Νόσος

Οι νεφροί (δύο τον αριθμό στον ανθρώπινο οργανισμό) είναι ζωτικής σημασίας όργανα για την υγεία του ανθρώπου, καθώς κάθε μέρα φιλτράρουν περίπου 200 λίτρα αίματος για να αποβάλουν περίπου 2 λίτρα από άχρηστες ουσίες και περιττό νερό. Όταν τα νεφρά χάνουν βαθμιαία τη λειτουργική τους ικανότητα, τότε μπορούμε να μιλήσουμε για Χρόνια Νεφρική Νόσο.

Εκτιμάται ότι σήμερα 850 εκατομμύρια ατόμων σε όλο τον κόσμο πάσχουν από ΧΝΝ διαφόρων αιτιολογιών. Η ΧΝΝ είναι αιτία για 2,4 εκατομμύρια θανάτους τον χρόνο και είναι από τα συνηθέστερα νοσήματα στον κόσμο, που εμφανίζει την πιο γρήγορη αύξηση σαν αίτιο θανάτου. Παρά την ευρεία γνώση των επιπλοκών της νόσου, υπάρχει μειωμένη και άνιση επαγρύπνηση αλλά και αντιμετώπισή της παγκόσμια, που οφείλεται στις κοινωνικο – οικονομικές συνθήκες που επικρατούν σε κάθε χώρα και ειδικότερα στις συνθήκες γέννησης και ανάπτυξης των παιδιών, τις φυλετικές διακρίσεις, την έλλειψη εκπαίδευσης, την έλλειψη βασικών μέσων επιβίωσης όπως έλλειψη πρόσβασης σε καθαρό νερό, μόλυνσης της ατμόσφαιρας και τις πολιτικές αντιμετώπισης αυτών.

Ένας από τους σκοπούς της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Νεφρού είναι η αποφυγή ανάπτυξης της Οξείας Νεφρικής Νόσου (ΟΝΝ). Πρόκειται για νόσο που εμφανίζεται αιφνίδια μετά από προσβολή των νεφρών από διάφορα αίτια και κυρίως φαρμακευτικά, με δυνατότητα αναστροφής της εξέλιξής της αν διαγνωσθεί και θεραπευθεί έγκαιρα. Διαφορετικά, αποτελεί μια σημαντική αιτία αύξησης πιθανότητας μελλοντικής εμφάνισης ΧΝΝ. Πάνω από 13 εκατομμύρια άτομα σε όλο τον κόσμο μπορεί να πάσχουν από ΟΝΝ, με το μεγαλύτερο ποσοστό ([πάνω από το 85%) να εμφανίζεται σε υπανάπτυκτες χώρες με επίπτωση μεγάλης συχνότητας θανάτων από αυτήν.

Ο κλάδος της Νεφρολογίας

Η Νεφρολογία είναι κλάδος της ιατρικής με αντικείμενο τις παθολογικές νόσους των νεφρών, την εξωνεφρική αιμοκάθαρση και τα προβλήματα που αφορούν τις μεταμοσχεύσεις των νεφρών. Η καθιέρωση της νεφρολογίας ως ανεξάρτητης ειδικότητας είναι σχετικά πρόσφατη και ανάγεται στις εργασίες του άγγλου γιατρού Ρίτσαρντ Μπράιτ (1789-1858).

Μέχρι τότε είχαν πραγματοποιηθεί μόνο ανατομικές και ιστολογικές μελέτες στον νεφρό, καθώς και εργασίες σχετικά με την έκκριση των ούρων. Από τον 4ο π.Χ. αιώνα, ο Ιπποκράτης είχε ήδη παρατηρήσει, ότι η εξέλιξη της νόσου, που χαρακτηριζόταν από «ωχρότητα, οίδημα και ύδρωπα ανά σάρκα, καρηβαρία και υπνηλία, καθίστατο μοιραία για τη ζωή του ασθενή, όταν αυτός εμφάνιζε επί πλέον και σπασμούς». Προφανώς, επρόκειτο για το τελικό στάδιο της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας, χωρίς να ήταν τότε γνωστή η αιτιοπαθογενετική συσχέτιση αυτού του κλινικού συνδρόμου με τους νεφρούς.

Ο Ρίτσαρντ Μπράιτ ίδρυσε πραγματικά την παθολογία των νεφρών, περιγράφοντας τις κυριότερες εκδηλώσεις της ΧΧΝ και συνδέοντας με τους νεφρούς το οίδημα, την υπέρταση και την λευκωματουρία. Σταθμοί στην εξέλιξη της νεφρολογίας ήταν η εφαρμογή της αιμοκάθαρσης με τεχνητό νεφρό από τον ολλανδό γιατρό Βίλχελμ Κολφ (1945) και η πρώτη επιτυχημένη μεταμόσχευση νεφρών από τον αμερικανό χειρουργό Τζόζεφ Μάρεϊ(1954).

Ο τεχνητός νεφρός εισήχθη στην χώρα μας το 1958, όταν ο Κωνσταντίνος Τούντας και ο Κυριάκος Κυριακού, στη Χειρουργική Κλινική του Κρατικού Νοσοκομείου του Πειραιά, αντιμετώπισαν με επιτυχία και για πρώτη φορά στη χώρα μας, περίπτωση βαριάς δηλητηρίασης από βαρβιτουρικά. Η περιοδική εξωνεφρική αιμοκάθαρση με τεχνητό νεφρό σε χρόνιους ουραιμικούς ασθενείς εφαρμόστηκε από τις αρχές της δεκαετίας του ’60, σε περιορισμένο αριθμό, αρχικά στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο της Αθήνας, από τον καθηγητή Ιπποκράτη Γιατζίδη και στη συνέχεια, στο Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ της Θεσσαλονίκης, από τους καθηγητές Παναγιώτη Μεταξά, και Δημήτριο Βαλτή.

Με την εξέλιξη αυτή κατέστη επιβεβλημένη η οργάνωση και στη χώρα μας Μονάδων Τεχνητού Νεφρού με πλήρες πρόγραμμα χρόνιας περιοδικής αιμοκάθαρσης. Η πρώτη, που εγκαινιάσθηκε, ήταν του Νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ της Θεσσαλονίκης, το 1967, υπό τον καθηγητή τον Βαλτή, ενώ τον επόμενο χρόνο στο ίδιο νοσοκομείο, ο καθηγητής Κωνσταντίνος Τούντας πραγματοποίησε με επιτυχία την πρώτη νεφρική μεταμόσχευση στην Ελλάδα από ζώντα δότη.