Πολλά έχουν γραφτεί για το πώς μπορεί κάποιος ως γονιός, ως εκπαιδευτικός, γενικότερα από θέση ευθύνης/κύρους απέναντι σε ένα παιδί, να το βοηθήσει αν γίνει στόχος εκφοβισμού. Τι γίνεται όμως όταν μάθουμε ότι το παιδί μας εμπλέκεται σε μια τέτοια κατάσταση ως αυτός/-ή που εκφοβίζει ένα άλλο παιδί;
Αναμενόμενο είναι κάθε γονιός σε μια τέτοια πληροφορία να θορυβηθεί έντονα. Πιθανόν, να περάσει και μια φάση άρνησης, με σκέψεις του τύπου: «αποκλείεται το δικό μου παιδί να έκανε κάτι τέτοιο», «σίγουρα κάποιοι το παρέσυραν» κλπ. Μόλις όμως πάρει μια ανάσα και ανακτήσει την ψυχραιμία του είναι σημαντικό να αναλογιστεί πώς έφτασε το παιδί του να εμπλακεί σε μια τέτοια κατάσταση, ποιες οι πιθανές αιτίες και ποιες οι δικές του ευθύνες ως γονιός. Κυρίως, όμως, χρειάζεται να σκεφτεί και να οργανώσει τα επόμενα του βήματα όσον αφορά στο πώς μπορεί να βοηθήσει το παιδί του.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι και το παιδί που εμπλέκεται ως αυτός/-ή που εκφοβίζει είναι ένα παιδί που έχει δυσκολευτεί ή/και έχει πονέσει, συνεπώς χρειάζεται εξίσου βοήθεια όπως το παιδί που στοχοποιήθηκε. Σίγουρα, η βοήθεια που χρειάζεται είναι διαφορετική και σχετίζεται κυρίως με τον επανακαθορισμό ορίων και κανόνων στη συμπεριφορά του και πιθανόν στον τρόπο που γενικά λειτουργεί το πλαίσιο στο οποίο μεγαλώνει. Τα σαφή και λογικά όρια και οι συμφωνημένες συνέπειες μεταξύ γονέων και παιδιών αποτελούν βασικούς στυλοβάτες της απαραίτητης φροντίδας η οποία χρειάζεται για την υγιή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη κάθε παιδιού. Και τα όρια μπαίνουν με επιτυχία μέσα σε σχέσεις αγάπης και νοιαξίματος που είναι γεμάτες από θετική ενίσχυση για αυτά που καταφέρνει το παιδί. Σχέσεις, που με απλά λόγια αποτελούνται κυρίως από θετικές στιγμές, συστατικά του αναγκαίου εδάφους πάνω στο οποίο θα χτιστεί το εκάστοτε πλαίσιο κανόνων.
Πιο συγκεκριμένα, στην περίπτωση που μάθετε ότι το παιδί σας συμμετέχει σε περιστατικά διαδικτυακού εκφοβισμού, τα παρακάτω σημεία μπορεί να είναι αρκετά βοηθητικά, τόσο αναφορικά με την πρόληψη όσο και με την αντιμετώπιση μιας τέτοιας κατάστασης.
Ένα από τα πιθανά αναγνωριστικά σημάδια είναι το αν η παρέα του παιδιού σας εμπλέκεται σε τέτοιες δραστηριότητες. Είναι πολύ πιθανό και το παιδί σας να συμμετέχει σε αυτές προκειμένου να γίνει αποδεκτό από την υπόλοιπη παρέα.
Αν το παιδί αρχίζει να είναι ασυνεπές όσον αφορά τη μελέτη για τα μαθήματά του, αυτό πιθανόν αποτελεί σημάδι ότι περνά υπερβολικά πολύ χρόνο στο διαδίκτυο, κάτι που με τη σειρά του μπορεί να σημαίνει ότι εμπλέκεται στον εκφοβισμό κάποιου παιδιού διαδικτυακά.
Επίσης, τα παιδιά που προσπαθούν να κρύψουν από τους ενήλικες το τι ακριβώς κάνουν στο διαδίκτυο, είναι ένα ακόμη πιθανό σημάδι. Πχ: αν κλείνει την οθόνη ή αν αλλάζει αμέσως την επιφάνεια εργασίας με το που μπαίνετε στο δωμάτιο του.
Παρομοίως, συμπεριφορά που μπορεί να σχετίζεται με αυτό είναι τα ξεσπάσματα θυμού όσον αφορά τα όρια που θέτετε στη χρήση του διαδικτύου ή του κινητού τηλεφώνου.
Άλλωστε, σχετικές έρευνες δείχνουν ότι πάνω από το 80% των εφήβων χρησιμοποιούν κινητό τηλέφωνο, το οποίο αποτελεί το βασικό μέσο με το οποίο γίνεται ο διαδικτυακός εκφοβισμός. Τα κορίτσια παρουσιάζονται πιο πιθανά να εμπλέκονται σε καταστάσεις ηλεκτρονικού εκφοβισμού, σε οποιονδήποτε από τους δυο ρόλους, τόσο ως το παιδί που εκφοβίζει όσο και ως το παιδί που εκφοβίζεται. Πολύ ενδιαφέρον είναι επίσης ένα ακόμη ερευνητικό στοιχείο: μικρό ποσοστό των παιδιών που εκφοβίζουν διαδικτυακά εκδηλώνουν αυτή τη συμπεριφορά χωρίς προηγούμενη αντίστοιχη δική τους θυματοποίηση.
Όσον αφορά το γιατί ένα παιδί εκδηλώνει αυτήν τόσο επικίνδυνη συμπεριφορά, οι απαντήσεις ποικίλουν. Κάποια παιδιά το κάνουν απλά γιατί βαριούνται. Γνωρίζουμε όμως πολύ καλά ότι η «βαρεμάρα» ενός παιδιού αποτελεί απλώς την κάλυψη κάποιου βαθύτερου προβλήματος που βιώνει, συχνά τόσο «υπόκωφα» που ακόμη και το ίδιο δεν το συνειδητοποιεί πλήρως…. Πολύ συχνά, όπως συμβαίνει γενικότερα με το φαινόμενο του εκφοβισμού, τα παιδιά μπερδεύουν τον εκφοβισμό με το πείραγμα, με την «πλάκα», χωρίς να συνειδητοποιούν την βλάβη που αυτή τους η συμπεριφορά προκαλεί στο άλλο παιδί. Κάποια παιδιά μπορεί να νιώθουν μια αίσθηση ισχύος και εξουσίας με αυτήν. Υπάρχουν και περιπτώσεις που ένα παιδί μπορεί να το κάνει λόγω της πίεσης των συνομηλίκων, όπως προαναφέρθηκε.
Πολύ συνήθης περίπτωση, όπως φάνηκε και από τα προαναφερθέντα στατιστικά, είναι η προηγούμενη θυματοποίηση ενός παιδιού να αποτελεί τον πυροδοτικό μηχανισμό αυτής της συμπεριφοράς, ως έναν τρόπο δηλαδή να ανταπεξέλθουν ψυχικά στο δικό τους αντίστοιχο τραύμα. Σχετική με αυτό είναι και η διαδικασία απενεργοποίησης της ενσυναίσθησης, δηλαδή της εγγενούς ανθρώπινης ικανότητας να νιώθεις πώς αισθάνεται ο άνθρωπος με τον οποίον αλληλεπιδράς. Πιο συγκεκριμένα, όταν ένα παιδί βιώνει (ή έχει βιώσει) πόνο, για παράδειγμα το έχουν εκφοβίσει, προκειμένου να μην αισθάνεται άλλο τον πόνο, παγώνει μέσα του το συναίσθημα. Μαζί με αυτό όμως παγώνει και η ικανότητα του να νιώσει τον πόνο του άλλου ανθρώπου, απενεργοποιείται με άλλα λόγια η ενσυναίσθησή του.
Τέλος, η δυνατότητα της ανωνυμίας που προσφέρει το διαδίκτυο καθιστά τον εκφοβισμό μέσω αυτού μια συμπεριφορά που φαντάζει στα μάτια των παιδιών δύσκολα ανιχνεύσιμη άρα και πιο δελεαστική.
Ο διαδικτυακός εκφοβισμός έτσι και αλλιώς αποτελεί μια συμπεριφορά σχετικά αόρατη σε γονείς αλλά και στις αρχές. Πολύ λίγοι είναι αυτοί οι γονείς που δηλώνουν ενήμεροι πλήρως για την έκταση του φαινομένου αυτού. Από την άλλη, πολύ λίγα φαίνεται να είναι τα περιστατικά ηλεκτρονικού εκφοβισμού τα οποία δηλώνονται τελικά στις αρχές.
Αν υποπτεύεστε ότι το παιδί σας εκφοβίζει άλλα παιδιά/εκδηλώνει αυτήν την τόσο άσχημη και επικίνδυνη συμπεριφορά, υπάρχουν διάφορα πράγματα που μπορείτε να κάνετε.
Πρώτον, χρειάζεται να πάρετε λίγο χρόνο για να ενημερωθείτε για αυτό το φαινόμενο και να σκεφτείτε πώς θα αντιμετωπίσετε αυτήν την συμπεριφορά του παιδιού σας. Η δημιουργία ενός πλάνου έχει μέγιστη σημασία στην αποτροπή παράλογων και παρορμητικών αντιδράσεών του. Φυσικά η προσέγγιση σας θα πρέπει να είναι ανάλογη με την ηλικία και την συναισθηματική ωριμότητα του παιδιού σας. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειάζεται να μιλήσετε μόνο στο παιδί σας, ενώ σε κάποιες άλλες μπορεί να είναι πολύ βοηθητικό, να προκαλέσετε (στη συνέχεια και) μια συζήτηση παρουσία του παιδιού που στοχοποιήθηκε και της οικογένειας του (αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα).
Επόμενο βήμα, η συζήτηση με το παιδί. Αρχικά χρειάζεται να ακούσετε τις συνέπειες των πράξεών του, για παράδειγμα τον περιορισμό της χρήσης του διαδικτύου καθώς και τις όποιες επανορθωτικές ενέργειες από πλευράς του προς το παιδί που στοχοποιήθηκε, πχ: το να του ζητήσει συγγνώμη κλπ.
Προσπαθήστε να εξακριβώσετε το κίνητρό του. Βοηθήστε το να κατανοήσει ότι πρέπει άμεσα να σταματήσει αυτήν την συμπεριφορά και να αντιληφθεί την σοβαρότητα των πράξεων του (πχ: νομικές συνέπειες κλπ). Πολλή προσοχή στο να μην μπείτε / παρασυρθείτε στην άρνηση της κατάστασης (ότι δεν έγινε έτσι, κλπ) και μη ρίξετε το φταίξιμο σε άλλους (π.χ. ότι άλλα παιδιά φταίνε που το παρέσυραν). Παρόλο που ο διαδικτυακός εκφοβισμός είναι ένα φαινόμενο στο οποίο εμπλέκονται αρκετά άτομα συνήθως, το παιδί σας πρέπει οπωσδήποτε να αναγνωρίσει την δική του ευθύνη σε αυτό, ξεχωριστά τελείως από την όποια ευθύνη των άλλων.
Οι πράξεις των παιδιών που εκφοβίζουν ηλεκτρονικά (ή μη) μπορούν να τραυματίσουν συναισθηματικά τα παιδιά που εκφοβίζονται με πολύ άσχημες συνέπειες στη ζωή και την υγεία τους (κατάθλιψη, έντονο στρες, απώλεια όρεξης, ακόμη και το να προσπαθήσουν να κάνουν κακό στον εαυτό τους). Η ευθύνη όμως, τόσο νομικά όσο και ηθικά βαραίνει τους γονείς των παιδιών που εκφοβίζουν. Όπως σε κάθε τι ανάλογο, το καλύτερο είναι η πρόληψη τέτοιων φαινομένων, κάτι που απαιτεί την εγρήγορση των γονιών για την ύπαρξη σχετικών σημαδιών στη συμπεριφορά των παιδιών τους και την όσο πιο καλή ενημέρωση σχετικά, έτσι ώστε και στην περίπτωση που έχει ήδη συμβεί η συμπεριφορά, η αντιμετώπιση να γίνει οργανωμένα και με ψυχραιμία.
«Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056» ή ηλεκτρονικά στην διεύθυνση sos1056@hamogelo.gr, ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας».
]]>
