Οθόνες και μυωπία: Μύθος ή αλήθεια – Τι ισχύει σύμφωνα με τους ειδικούς

Η μυωπία εξαπλωνόταν ραγδαία πολύ πριν εισβάλλει ο νέος κορονοϊός στη ζωή μας. Όπως έγραψε πριν από λίγες εβδομάδες στην ιατρική επιθεώρηση The Lancet διεθνής ομάδα επιστημόνων, η μυωπία αποτελεί σημαντικό πρόβλημα δημοσίας υγείας.

Περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από αυτήν, με το 15% να έχουν υψηλού βαθμού μυωπία. Επιπλέον, το 2020 υπολογιζόταν ότι 161 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ήταν τυφλοί ή έπασχαν από μέτρια έως σοβαρή διαταραχή της όρασης εξαιτίας αδιόρθωτης μυωπίας. Οι προβλέψεις των ειδικών για το τι μας περιμένει στη συνέχεια είναι τουλάχιστον δυσοίωνες. Ήδη από το 2016 είχαν εκτιμήσει ότι έως το 2050 η μυωπία θα προσβάλλει 5 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχούσε σε  περισσότερο από το μισό του αναμενόμενου παγκόσμιου πληθυσμού. Τι θα συμβεί τώρα, μετά από έναν χρόνο εγκλεισμού στα σπίτια και τη συνέχιση της πανδημίας, ουδείς μπορεί να το πει με βεβαιότητα.

Δύο κρίσιμες περίοδοι για τα μάτια και τη μυωπία

Τι σχέση, όμως, μπορεί να έχει η μυωπία με την πανδημία, τον εγκλεισμό στο σπίτι και το λάπτοπ; «Για την ανάπτυξη των ματιών και της όρασης είναι εξαιρετικά κρίσιμα τα πρώτα χρόνια της ζωής», απαντά ο χειρουργός-οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. «Η οπτική οξύτητα αναπτύσσεται ραγδαία μετά την γέννηση. Φθάνει στην πλήρη ανάπτυξή της στην ηλικία των περίπου 8 ετών». Επιπλέον, «μετά τα 2 έτη αρχίζει προοδευτικά να φθίνει η πλαστικότητα του οπτικού φλοιού του εγκεφάλου», συνεχίζει. «Επομένως, τυχόν έλλειψη οπτικών ερεθισμάτων κατά τα 8 πρώτα χρόνια της ζωής μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη διαταραχή της όρασης».

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο συνιστάται πλήρης αποφυγή των ψηφιακών οθονών πριν από την ηλικία των 2 ετών. Ύστερα, συνιστάται περιορισμένης διάρκειας (περίπου μία ώρα ημερησίως) ενασχόληση με την τηλεόραση έως τα 5-6 έτη. Τα κινητά και τα άλλα ηλεκτρονικά μέσα πρέπει να μπαίνουν στη ζωή των παιδιών ακόμα αργότερα. Η ενασχόληση μαζί τους δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 2 ώρες ημερησίως (μαζί με την τηλεόραση). Και αυτό, διότι τα μάτια εξακολουθούν να μεγαλώνουν και να αλλάζουν σχήμα.

«Η δεύτερη κρίσιμη περίοδος στην ανάπτυξή τους είναι μεταξύ παιδικής ηλικίας και εφηβείας», εξηγεί ο κ. Κανελλόπουλος. «Κατά την περίοδο αυτή, ο συνδυασμός γενετικών παραγόντων και έλλειψης περιβαλλοντικών ερεθισμάτων μπορεί να οδηγήσει στη μυωπία». Τέτοια ερεθίσματα είναι η έκθεση στον ήλο και η παραμονή σε υπαίθριους χώρους.

Γενετική και περιβαλλοντική

Η μυωπία θεωρείται εν μέρει γενετική (έχουν βρεθεί περισσότερα από 200 σχετιζόμενα γονίδια) και εν μέρει περιβαλλοντική. Έχει βρεθεί πως οι πιθανότητες να εκδηλωθεί μυωπία αυξάνονται όσο περισσότερο:

• Κοιτάζουν παιδιά και έφηβοι αντικείμενα που βρίσκονται πολύ κοντά τους (π.χ. βιβλία, τετράδια, κομπιούτερ, τηλεοράσεις) και
• Παραμένουν σε κλειστούς χώρους

Αυτό ισχύει, όμως, όταν έχουν και γενετική προδιάθεση. Αντιθέτως, όταν τα παιδιά και οι έφηβοι βρίσκονται αρκετές ώρες την ημέρα σε υπαίθριους χώρους, όπου μοιραία τα μάτια τους ατενίζουν αντικείμενα που βρίσκονται μακριά τους, ο κίνδυνος μυωπίας μειώνεται.

Δυστυχώς, στις μέρες μας τα περισσότερα παιδιά, έφηβοι και ενήλικες ατενίζουν κυρίως τις οθόνες των υπολογιστών τους. Αυτό δεν αφορά μόνο τα μαθήματα. Με τις οθόνες επικοινωνούμε με τους φίλους μας, ενώ είναι και μέσον ψυχαγωγίας (π.χ. παιχνίδια). Η τακτική αυτή ανησυχεί ιδιαιτέρως τους γονείς.

Αύξηση στην ενασχόληση

Αυτό απέδειξε μεγάλη έρευνα που διεξήχθη το 2020 στις ΗΠΑ. Στην έρευνα συμμετείχαν 2.000 γονείς που είχαν παιδιά ηλικίας κάτω των 18 ετών. Οι επτά στους δέκα είπαν ότι τα παιδιά τους βλέπουν εν μέσω πανδημίας περισσότερη τηλεόραση. Το 55% δήλωσαν ότι τα παιδιά τους ασχολούνται περισσότερο με τα τάμπλετ, τα κινητά, τα λάπτοπ και τα βιντεοπαιχνίδια.

Η έρευνα έδειξε ακόμα ότι διπλασιάστηκαν κατά την πανδημία οι ανήλικοι που αφιερώνουν περισσότερες από 4 ώρες ημερησίως:

• Στις ηλεκτρονικές συσκευές (από 21% έφτασαν το 44% του συνόλου)
• Στα βιντεοπαιχνίδια (από 13% έφτασαν το 28%).

Η νέα πραγματικότητα ανησυχεί σχεδόν οκτώ στους δέκα γονείς. Οι έξι στους δέκα φοβούνται ότι το παιδί τους θα αναπτύξει μυωπία ή θα παρουσιάσει επιδείνωση της μυωπίας που ήδη έχει. Επιπλέον, ένας στους τρεις δήλωσαν ότι το παιδί τους είχε ενοχλήματα στα μάτια από την παρατεταμένη χρήση των ηλεκτρονικών συσκευών.

Τα ενοχλήματα αυτά σηματοδοτούν το σύνδρομο ψηφιακής κόπωσης των ματιών. Είναι μια διαταραχή που σχετίζεται με το μειωμένο βλεφάρισμα. Προκαλεί ξηρότητα και άλλα συμπτώματα στα μάτια.

Ωστόσο, είναι αμφίβολο ότι κάποιος θα πάθει μυωπία από το μπλε φως που εκπέμπει η οθόνη του κινητού ή του λάπτοπ. Μπορεί όμως να έχει πρόβλημα επειδή κοιτάζει συνεχώς ένα κοντινό αντικείμενο, ακόμα κι αν γράφει σε χαρτί.

Τι να κάνετε

Ευτυχώς, υπάρχουν τρόποι για να αποφύγουν μικροί και μεγάλοι αυτή την παγίδα, αλλά και το σύνδρομο ψηφιακής κόπωσης των ματιών. Ο πρώτος είναι να κάνουν συχνά διαλείμματα. Κάθε 20 λεπτά πρέπει να σηκώνονται από την καρέκλα του και να κοιτάζουν για 20 δευτερόλεπτα κάτι που βρίσκεται σε απόσταση τουλάχιστον 6 μέτρα. Για να εξασφαλίσετε ότι θα τηρείται αυτός ο κανόνας, βάλτε μια ηλεκτρονική συσκευή να κτυπά κάθε 20 λεπτά.

Φροντίστε ακόμα να προσαρμόσετε τη φωτεινότητα της οθόνης για να μην κουράζει τα μάτια. Να ενθαρρύνετε επίσης τις συχνές διακοπές της εργασίας ή του παιχνιδιού, για να κάνει π.χ. το παιδί κάτι εντελώς διαφορετικό. Να αποθαρρύνετε επίσης τη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών σε υπαίθριους χώρουςμε έντονο φυσικό φωτισμό.

Σημαντικό είναι ακόμα να αναζητάτε ευκαιρίες για να βγαίνετε όλοι εκτός σπιτιού. Ακόμα και μια βόλτα γύρω από το τετράγωνο μπορεί να βοηθήσει πολύ τα μάτια και να μειώσει τον κίνδυνο για μυωπία.

Μην παραλείπετε, τέλος, να ενθαρρύνετε τους χρήστες των ψηφιακών συσκευών να ανοιγοκλείνουν συχνά τα μάτια τους. Με αυτό τον τρόπο ενυδατώνονται καλύτερα τα μάτια.

«Η νέα πραγματικότητα που έχει φέρει στη ζωή μας ο κορονοϊός δημιουργεί σε όλους πολλά προβλήματα. Πρέπει όμως να εξακολουθήσουμε, για το δικό μας το καλό και για τους αγαπημένους μας, να τηρούμε τους περιορισμούς και τα άλλα μέτρα. Ταυτοχρόνως, όμως, πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να διατηρήσουμε την υγεία μας, των ματιών συμπεριλαμβανομένων», καταλήγει ο κ. Κανελλόπουλος.